Sotvoldiyeva Noila Dilshod qizi Mavzu: Lizosomaning biokimyoviy xususiyatlari

Sotvoldiyeva Noila Dilshod qizi

Mavzu: Lizosomaning biokimyoviy xususiyatlari.

Lizosomalaning biokimyoviy xususiyatlari.
Lizosoma (lizo... va ...soma) — hujayra organoidi, hujayra ichida oziq xazm boʻlishini taʼminlaydi. Zam-burugʻlar va hayvonlar hujayrasida boʻladi. Shakli pufakchaga oʻxshash, bir membranali, diametri 0,2—0,8 mkm. Membranasi va matriksida 20 dan ortiq gidrolitik fermentlar (fosfataza, nukleazalar, katepsin, kollagenaza, glyukuronidaza, glyukozidaza va boshqalar) bor. Fermentlari kuchsiz kislotali muhitda faol. Hujayrada oʻnlab L. bor. Golji apparatida hosil boʻladi. Dastlab fermentlari passiv boʻlib, bir-lamchi L. endotsitoz pufakchalar (fagosomalar) bilan qoʻshilgach, ularning fermentlari faollashadi va yutilgan oziq moddalar hazm boʻla boshlaydi, yaʼni ikkilamchi L. — hazm vakuollari shakllanadi. L.-hujayraning oʻzini hazm qiladigan boʻlsa (avtoliz) avtofagirlovchi vakuollar (avtofagosomalar, sitolizosomalar) deyiladi. L. yaxlit xujayra yoki hujayra oraligʻi moddalarini chiqarib tashlash (itbaliqlar dumining soʻrilib ketishi, togʻay oʻrnida suyak hosil boʻlishi, yalligʻlangan joydagi toʻqimalarning yemirilishi)da ham ishtirok etishi mumkin. Ikkilamchi L.larda oziq moddalarning chala parchalanib, qoldiq moddalarning toʻplanib borishi hujayraning qariganligini koʻrsatadi. Oʻsimlik hujayrasida L.lar topilmagan.Hujayra membranasining vazifalari - hujayraning shaklini aniqlaydi, atrof-muhit omillaridan himoya qiladi.
Plazma membranasi - lipidlar va oqsillarning o'zaro ta'sir qiluvchi molekulalaridan tashkil topgan yupqa plyonka tashqi muhitdan ichki tarkibni ajratib turadi, osmos va faol uzatish orqali hujayraga suv, mineral va organik moddalarni tashilishini ta'minlaydi, shuningdek chiqindilarni olib tashlaydi. Sitoplazma - yadro va organoidlar joylashgan hujayraning ichki yarim suyuq suyuqlik muhiti, ular orasidagi aloqani ta'minlaydi, hayotning asosiy jarayonlarida ishtirok etadi.
Endoplazmatik retikulum - sitoplazmada dallanadigan kanallar tarmog'i. U oqsillar, lipidlar va uglevodlarni sintez qilishda, moddalarni tashishda ishtirok etadi. Ribosomalar - EPSda yoki sitoplazmada joylashgan, RNK va oqsildan tashkil topgan tanalar oqsil sintezida ishtirok etadi. EPS va ribosomalar - oqsillarni sintez qilish va tashish uchun yagona qurilma.
Mitoxondriya - sitoplazmadan ikki membrana orqali ajratilgan organellalar. Ularda organik moddalar oksidlanadi va ATP molekulalari fermentlar ishtirokida sintezlanadi. Ingichka kista tufayli fermentlar joylashgan ichki membrana yuzasining kattalashishi. ATP energiyaga boy organik moddadir.