Soyaning Nafis va Selekta 302 navlarini barg yuzasiga ma’danli o’g’itlar ta’siri. Shodmonov Feruz Abdullajonovich Samarqand davlat Universiteti assistenti, Samarqand

Navlar	Tajriba variantlari
Aniqlangan fazalar
G’unchalash	Gullash	Dukkaklarning shakillashi	Don to’lish
1	Nafis	(N0P0K0)	465,96	1447,37	1804,25	1573,46
2		(N15P25K10)	479,58	1586,43	2028,17	1876,28
3		(N30P45K20)	496,14	1685,73	2129,82	1937,86
4		(N45P70K30)	486,56	1584,27	2086,29	1827,24
5		(N60P95K40)	437,25	1521,83	1997,67	1682,17
1	Selekta 302	(N0P0K0)	426,14	1371,24	1662,43	1541,28
2		(N15P25K10)	437,48	1347,24	1701,50	1672,82
3		(N30P45K20)	441,42	1223,48	1783,24	1562,24
4		(N45P70K30)	494,22	1422,64	1924,26	1741,64
5		(N60P95K40)	412,49	1228,29	1529,94	1389,81

Gullash davrida birinchi nazorat variantida (N₀P₀K₀) Nafis navida barg sathi 1447,37 sm² ni, Selekta 302 navida esa yalpi 1371,24 sm² ni tashkil qildi.
Ikkinchi nazorat variantida (N₁₅P₂₅K₁₀) Nafis navida barg sathi 1586,43 sm² ni, Selekta 302 navida esa yalpi 1347,24 sm² ni tashkil qildi.
Uchinchi nazorat variantida (N₃₀P₄₅K₂₀) Nafis navida barg sathi 1524,81 sm² ni, Selekta 302 navida esa yalpi 1984,21 sm² ni tashkil qildi.
To’trtinchi nazorat variantida (N₄₅P₇₀K₃₀) Nafis navida barg sathi 1584,27 sm²ni, Selekta 302 navida esa yalpi 1422,64 sm² ni tashkil qildi.
Beshinchi nazorat variantida (N₆₀P₉₅K₄₀) Nafis navida barg sathi 1521,83 sm² ni, Selekta 302 navida esa yalpi 1228,29 sm² ni tashkil qildi.
Dukkaklarning shakllanish davrida birinchi nazorat variantida (N₀P₀K₀) Nafis navida barg sathi 2048,25 sm² ni, Selekta 302 navida esa yalpi 1662,43 sm² ni tashkil qildi.
Ikkinchi nazorat variantida (N₁₅P₂₅K₁₀) Nafis navida barg sathi 2028,17 sm² ni, Selekta 302 navida esa yalpi 1701,50 sm² ni tashkil qildi.
Uchinchi nazorat variantida (N₃₀P₄₅K₂₀) Nafis navida barg sathi 2129,82 sm² ni, Selekta 302 navida esa yalpi 1783,24 sm² ni tashkil qildi.
To’trtinchi nazorat variantida (N₄₅P₇₀K₃₀) Nafis navida barg sathi 2086,29 sm² ni, Selekta 302 navida esa yalpi 1924,26 sm² ni tashkil qildi.
Beshinchi nazorat variantida (N₆₀P₉₅K₄₀) Nafis navida barg sathi 1997,67 sm² ni, Selekta 302 navida esa yalpi 1529,94 sm² ni tashkil qildi.
Don to’lish fazasiga kelib birinchi nazorat variantida (N₀P₀K₀) Nafis navida barg sathi 1573,46 sm² ni, Selekta 302 navida esa yalpi 1541,28 sm² ni tashkil qildi.
Ikkinchi nazorat variantida (N₁₅P₂₅K₁₀) Nafis navida barg sathi 1876,28 sm² ni, Selekta 302 navida esa yalpi 1672,82 sm² ni tashkil qildi.
Uchinchi nazorat variantida (N₃₀P₄₅K₂₀) Nafis navida barg sathi 1937,86 sm² ni, Selekta 302 navida esa yalpi 1562,24 sm² ni tashkil qildi.
To’trtinchi nazorat variantida (N₄₅P₇₀K₃₀) Nafis navida barg sathi 1827,24 sm²ni, Selekta 302 navida esa yalpi 1741,64 sm² ni tashkil qildi.
Beshinchi nazorat variantida (N₆₀P₉₅K₄₀) Nafis navida barg sathi 1682,17 sm²ni, Selekta 302 navida esa yalpi 1389,81 sm² ni tashkil qildi.
O’rganilgan soya o’simliklarining barg sathi maksimal miqdori Nafis navida (N₃₀P₄₅K₂₀) don hosil qilsh fazasida 2129,82 sm², minimal miqdori 437,25 sm² ni, Selekta 302 navida esa dukkaklarning shakllanish fazasida maksimal miqdorni 1924,26 sm² ni, minimal miqdori g’unchalash fazasida 412,49 sm² ni ekanligi aniqlandi. O’g’it miqdorining oshib borish o’simlikning barga soniga salbiy ta’sir ko’rsatishi aniqlandi.
Navlarning barg sathi don to’lish fazasiga kelib kamayganligi aniqlandi, chunki o’simlik poyasining tuproqqa yaqin qismidagi barglari qurib to’kilb ketgani kuzatildi.
Tadqiqotlarimizda o’rganilgan soya navlari o’simliklarining barg yuzasi navlarning biologik xususiyatlariga tuproq tarkibidagi ma’danli o’g’itlarning miqdoriga hamda tashqi muxit sharoitlariga bevosita bog’liq ravishda shakllanishi kuzatildi. Bunda soyaning ertapishar navlariga qaraganda, soyaning o’rtapishar navlarda bir tup o’simlikning barg sathi katta bo’lganligi aniqlandi. Barg yuzasi vegetatsiya davomida dukkaklarning shakllanish davrigacha ortib boradi, keyinchalik don to’lish fazasida pastki barglarning qurib to’kilishi hisobiga kamayishi kuzatildi.
O’rganilgan soya navlarining barg sathi nazorat variantiga nisbatan ma’danli o’g’itlar qo’llanilgan variantlada barg sathi sezilarli o’zgardi bunda maksimal miqdori Nafis navida N₃₀P₄₅K₂₀ kg/ga va Selekta 302 navida esa N₄₅P₇₀K₃₀ kg/ga ma’danli o’g’it berilganda barg yuzasi yuqori bo’ldi. Ma’danli o’g’it miqdorining oshib borish o’simlikning barga soniga salbiy ta’sir ko’rsatishi aniqlandi.

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati

1. 
   Сингх, Г. Соя: биология, производство, использование (ред). / Киев: Издательский дом "Зерно", 2014. - 656 с.: ил.
   
2. 
   Саимназаров Й.Б., Мирзаева И.Т. Соянинг “Нафис” навини ўсиш динамикаси бўйича ўсиб ривожланиши // Шоли ва дуккакли-дон экинларининг селекцияси, уруғчилиги ва агротехнологик тизимини ривожлантиришнинг асосий йўналишлари ва имкониятлари: Мақ.тўп. Респ.илм.амал.конф. - Тошкент., 2010. - 33-34 б.
   
3. 
   Баранов, В.Ф. Сортовая специфика возделывания сои / В.Ф. Баранов, Уго Алмиро Торо Корреа. – Краснодар, 2007. – 183 с.
   
4. 
   Kitada S, Kishi H. Effect of sprind seedind and short-day treatment on harvest time and yields of soybean cultivar “Tanbaguro ” as green soybean in the north of Okayama prefecture. // Horticultural research (Japan).2007 vol. 6.no 3. -P.465 - 469.
   
5. 
   Egli D.B., Bruening W.P. Fruit development and reproductive survival in soybean: Position and age effects // Field crops research. -2006. vol. 98., no 2-3. -P.195-202.
   
6. 
   Кучеренко Л.А. Влияние зоны выращивания сои на биохимический состав семян / Селекция и агротехнология сортов сои северного экотипа. Воронеж, 2006. -С. 52-56.
   
7. 
   Атабаева А.Н. Соя.-Тошкент: - Ўзбекистон миллий энцеклопедияси, 2004,- 96 с