Soyibjon tillaboyev, akbar zamonov

Boshqaruvning 
mustamlakachi­
lik tartiblari

---

vakillariga boshqaravning eng quyi bosqichidagi lavozimlar berilgan. Bu- 
larga volost boshliqlari (mingboshilar), qishloq oqsoqollari, ovul boshliqlari, 
qozi, biy va ulam ing yordamchilari kirgan.
General-gubematorlik devoni katta vakolatlarga ega boTgan asosiy ijro- 
chi organ hisoblangan. Rossiya imperiyasidagi hech bir gubemiyada bunday 
katta vakolatga ega boTgan boshqam v organi mavjud boTmagan. Turkiston 
oTkasi m a’muriy-hududiy jihatdan viloyatlarga boTinib, ulam i o‘z qoTida 
fuqarolik va harbiy hokimiyatni birlashtirgan harbiy gubematorlar boshqar­
gan. Viloyatlar uyezdlarga boTinib, ular harbiy zobitlar boshqamvida boTgan. 
Uyezdlar uchastkalarga, volostlarga, qishloq va ovullarga boTingan. Uchast- 
kalami uchastka pristavlari boshqargan. Rossiya imperiyasi 0 ‘rta Osiyoning 
bosib olingan hududlarida o ‘z hukmronligini saqlab qolish, uni mustahkam- 
lashni birinchi darajali vazifa hisoblagani uchun dastlab boshqam v sohasida 
katta o ‘zgarishlami amalga oshirmagan. Yuqori organlar nazoratida boTgan 
mahalliy aholi vakillaridan iborat quyi boshqamv organlari va soliq tizimi 
saqlab qolingan. Quyi boshqamvning saqlab qolinishiga asosiy sabab m a­
halliy aholining ichki hayotiga dastlabki davrda keskin aralashish va aholi­
ning an’anaviy turmush tarziga katta o‘zgartirishlar kiritish salbiy oqibatlami 
keltirib chiqarishi mumkin edi. Bundan tashqari yangi bosib olingan yer- 
larda hali qarshilik va norozilik harakatlari davom etayotganligi, boshqamv 
tizimida faoliyat olib bom vchi odamlar boTmagani, oTka sharoitini toTiq 
bilmasliklari dastlabki vaqtda mahalliy aholi vakillarining quyi boshqamv- 
da ishtirok etishiga y o ‘1 bergan. Quyi boshqam v tizimining saqlab qolinishi 
o ‘lka m a’muriyatiga imperiya manfaatlari uchun xizmat qiladigan, o ‘lkadagi 
sharoitlami yaxshi biladigan mahalliy aholi vakillaridan o ‘zlariga eng ishon- 
chli bo ‘lgan kishilami topish muammosini k o ‘ndalang qo‘yardi. Uni hal qil- 
ishda imperiya hukumati Turkistondagi hukmronlikning dastlabki vaqtidayoq 
ishlab chiqilgan saylov tizimi yordam berdi.
Uyezdlar volostlarga, volostlar o ‘troq 
aholi yashaydigan hududlarda qishloqlarga, 
chorvador aholi yashaydigan hududlarda 
esa ovullarga bo‘lindi. Boshqamv tizim i­
ning quyi bosqichida volost boshlig‘i, qish­
loq oqsoqoli, ovul boshlig‘i, xalq sudyalari 
va ularning yordamchilari, ariq oqsoqoli, 
mirob, o
‘
nboshi, ellikboshilar
kabi lavozim- 
larda yerlik aholi vakillari ish olib borgan.
1867-yilgi «Nizom» loyihasi asosida