Soyibjon tillaboyev, akbar zamonov

O'zingizni sinang!
%
M ahm udxo‘ja Behbudiy — ... 
Abdulla A vloniy — ...
«Padarkush» — ... 
Mannon U yg‘ur — ...
M a’sum a Qoriyeva — ...
M u siq a sa n ’ati
A n ’anaviy xalq og‘zaki musiqali asarlari asrlar davo­
m ida saqlanib keldi. X alq m usiqa san’atida terma, 
qo‘shiq, lapar, yalla, ashula keng tarqalgan edi. Q o‘shiq, yalla va laparlar 
hazilom uz raqslar va o ‘yin j o ‘rligida ijro etilardi. Term alar k o ‘pincha xalq 
qissago‘ylari b o ‘lm ish baxshilar va shoirlar tom onidan ijro etiluvchi ohang- 
dor kuylam i o ‘zida mujassam etgan edi. Ashula esa keng qamrovli turli 
kuy-ohangga ega lirik qo'shiq hisoblanardi.
Xalq m um toz shoirlarining g ‘azallari va she’rlari ashulalar uchun matn 
boMib xizmat qilgan. X IX asr oxiri va XX asr boshlarida o ‘zbek xalqi 
m usiqiy ijodiyoti o ‘zida lirik qahram onlik mazm unidagi epik rivoyatlam i 
mujassam lashtirgan dostonlar («G o‘ro ‘g ‘li», «Alpomish», «Kuntug"mish», 
«Oshiq G ‘arib va Shohsanam», «Hasan va Dalli», «Rustam va Avaz») alo­
hida o ‘rin tutgan. M azkur dostonlar to ‘rtlik she’r tuzilishiga ega boMib, mu- 
siqasi nisbatan sodda ohangli va bu m usiqada nota yozuvi qoMlanilmagan.
Xalq sozandalari m ashhur usta-bastakorlar qoMida ta ’lim olishgan. Ko"p 
asrlar davomida butun Sharqda keng tarqalgan m um toz m aqom lar profes­
sional m usiqaning o g ‘zaki an ’analaridagi bebaho xazinasini tashkil etgan. 
M aqom lar yirik turkum li og"zaki-cholg"uli (yakkaxon v a cholg'uli) asar­
lar dir.
145
4

---

M usiqa asboblari ham nihoyatda rang-barangligi bilan ajralib turar edi. 
Bu borada torli-kam onchali ch o lg 'u asboblari (gMjjak, q o 'b iz, uchtor), torli- 
noxunli (d o ‘m bira, dutor, tanbur, ud, rubob), torli-zarbli (chang), puflam a 
nayli (nay, sum ay), m ushtuk-puflam ali (kam ay), zarbli-m em branali (doira, 
no g 4ora, chindovul) kabi cholg‘u asboblari keng tarqalgan edi.
T urkistonning o ‘sha kezlardagi m usiqa m adaniyatida yakkaxon ijrochi- 
lar ham , ansambl ijrosi ham rivojlandi. K arnay, no g 4ora yoki doira, y a ’ni 
qattiq jaranglovchi cholg‘u asboblari a n ’anaviy bayram larda, to ‘y-tantana- 
larda, om m aviy tomoshal a rd a jo 4rovoz boMgan; birm uncha past jaranglovchi 
cholg‘u asboblari — sum ay, dutor, gMjjak esa kam er (xonada) yoki konsert 
(davrada) ijrosiga moMjallangan edi.
X orazm m aqom va m usiqa m aktabi X iva xoni M uham m ad R ahim xon II 
(Feruz) davrida yanada rivojlandi. O cz davrining m a ’rifatli hukm dori boMgan 
Feruz san ’at nam oyandalariga katta im koniyatlar yaratib berib, ular faoli­
yatiga hom iylik qilgan. Bundan tashqari bevosita m usiqa san’atini rivojlan­
tirishga oid farm onlar ham chiqargan.