Soyibjon tillaboyev, akbar zamonov

Yangi usul maktabi o‘quvchilari 
(markazda Abduqodir Shakuriy)
T araq q iyp arvarlar- 
n in g T u rk iston  
ij tim oiy-iq tisodiy 
so h asid agi faoliyati
4 - 0 ‘zbekiston tarixi, 9

---

Yodda tuting!
T araqqiyparvarlar barcha sohalarni rivojlantirishga qodir ma­
halliy kadrlarni tayyorlash, zavod va fabrikalar qurib, mahsu- 
lotlarni o ‘lkaning o ‘zida ishlab chiqarishni zaru r deb bildilar.
!
O'zingizni sinang!
Islom tarixiga oid asarlar — ... Jadidlarning islom ga oid g ‘oyalari 
Birinchi o ‘zb ek advokati — ... A bd u rau f A bdurahim o ‘g ‘li — ...
T urkiston taraqqiyparvarlari X X asrning boshlarida- 
gi dunyoda ro ‘y bergan siyosiy jarayonlarni diqqat 
bilan kuzatib bordilar. B u davrda xorijdagi siyosiy 
partiyalarning dasturlarini tahlil qildilar. Shu vazi- 
yatda taraqqiyparvarlar o ‘zbek xalqining tinchliksevarligi, bosiqligidan ke­
lib chiqib, barcha m uam m olam i tinch y o ‘1 bilan hal etishga intildilar, chun- 
ki ular qonli to ‘qnashuv v a urushlarga qarshi edilar.
1917-yildagi R ossiya fevral voqealari arafasida Turkiston jadidchiligi 
kuchli siyosiy harakatga aylandi. B irinchi ja h o n urushidan keyin jad id lar 
parlam entar m onarxiya uchun kurashgan boTsalar, fevral voqealaridan ke­
yin ancha keng qam rovli, bir qator siyosiy talablarni ilgari surdilar. Jum la­
dan, m ahalliy aholi huquqlarini kengaytirish, oMkani boshqarish yuzasidan 
islohotlar oMkazish, D avlat D um asidan oMka aholisi sonidan kelib chiqib 
o ‘rin ajratish, m illiy m atbuot erkinligini ta ’in ini ash kabilar. A yni vaqtda, 
m illiy-siyosiy partiyalar va tashkilotlar, m asalan, «S ho‘roi Islom iya», «It- 
tifoq» kabi bir qator tashkilotlar tuzildi. Bu paytda jad id lar tub yerli aholi 
ijtim oiy tarkibining barcha qatlam vakillarini o ‘z ortidan ergashtira oldi- 
lar. T urkistonda jad id lar faoliyati m ahalliy aholini m a ’rifatli qilishga, ular­
da m illiy o ‘zlikni anglashning kuchayishiga, ozodlik uchun kurashlarning 
koMarilishiga o ‘z ta ’sirini k o ‘rsatdi. Jadidchilik harakati oMkada padsho 
hukum atining m ustam lakachilik siyosatiga qarshi turuvchi asosiy m a’naviy 
kuch sifatida nam oyon boMdi.
1917-yil m art oyi boshlarida jad id lar tom onidan T oshkentda barcha erk- 
parvar tashkilotlarning um um iy dasturiga ega boMgan yagona tashkilot — 
«M usulm on m arkaziy s h o ‘rosi» tuzildi. U ning ta ’sis syezdida 350 delegat 
qatnashgan. U lar orasida ozarbayjonlar, tatarlar, turkm anlar, boshqirdlar kabi 
boshqa m usulm on xalqlarining vakillari ham boMgan. Syezdda barcha dele- 
gatlar boMajak davlat Turkiston deb atalishi, uning tarkibiga B uxoro, X iva