Soyibjon tillaboyev, akbar zamonov

ram agan m an zaralar — suzib borayotgan k em a, tem iry o ‘llar va  
h ayvo n lar ta sv iiia n g a n n a q sh lar kirib kela boshladi.
V -
Yakunlarni chiqaramiz!
I
► Sitorai M o h i X o sa — B uxoro am irining y o zg i qarorgohi.
► N uru llab o y saroyi - Sh arq v a G ‘arb a n ’analari asosida b u n y o d etilgan.
► B uxoro v a X iv a xonliklari — m e ’m orch ilikn ing o ‘zig a xo s uslublari.
► N aq sh am aliy s a n ’ati m ark azi B uxoro edi.
^
Savol va topshiriqlar
1. X IX asr oxiri — X X asr b o sh larid a T urkiston m e ’m o rch ilig id a qanday 
o ‘zig a x o slik kuzatildi?
2. B uxoro v a X iv ad ag i m e ’m o rchilik m aktablari u slu blarini farqlab bering.
3. F a rg ‘o n a vo d iy sid a qachondan Y evrop a m e ’m orchiligi a n ’analari ku- 
chaydi?
4.
G ‘arb v a Sharq a n ’analari u slu b id a qurilg an insh oo tlam i sanab bering.
5. T u rk isto n tasv iriy sa n ’atida m u stam laka sharoitida qanday o ‘zg arish lar 
y u z berdi?

---

X U L O S A
X V III 
asrda uch xonlikdagi o ‘zaro urushlar, ichki nizolar v a parokan- 
dalik yurtim izni egallash uchun istilochilarga qulay zam in yaratdi. N atijada
X IX asrning ikkinchi yarm ida R ossiya im periyasi Turkiston xalqlarini m us­
tam laka asoratiga soldi. Podsho hukum ati oMkani siyosiy-hududiy jih atd an
zabt etibgina qolm ay, balki erksevar, zahm atkash xalqini m a’naviy-ruhiy 
b o ‘ysundirishga harakat qildi. Podsho hukum ati tom onidan jo riy qilingan 
siyosiy tuzum oMkada m ustam lakachilik hukm ronligini qaror toptirishga 
v a o ‘zbek m illiy davlatchiligini y o ‘q qilishga qaratilgan chora-tadbirlarni 
am alga oshirdi.
Bu xususda Prezident Islom K arim ov o ‘zining «Y uksak m a’naviyat — 
yengilm as kuch» asarida shunday deydi: «B u hayotning shafqatsiz bir qo- 
nuniyati bor. Ya’ni tarixiy m urakkab v a hal qiluvchi burilish pallasida har 
qanday m illat v a elat o ‘z ahilligi v a birdam ligini saqlab, o ‘z m illiy m anfaat- 
lari yoMida q at’iyat bilan turm asa, m as’uliyat v a hushyorligini y o ‘qotadigan 
boMsa, oxir-oqibatda o ‘zining eng katta, tengsiz boyligi boMmish m ustaqil- 
ligi v a ozodligidan ju d o boMishi shubhasizdir».
Darhaqiqat, R ossiya im periyasining istilosi k o 'p g in a sabablar bilan bir 
qatorda o ‘sha davrda m avjud boMgan harbiy-siyosiy boshboshdoqlik, davlat 
hukm dorlarining uzoqni k o ‘rishga qodir em asligi, m a ’naviy-ruhiy ojizligi 
oqibatida ro ‘y berganini k o 'p lab tarixiy m isollar asoslab turibdi. B u achchiq 
boMgan haqiqat barcham izga, ayniqsa, bugun hayotga katta um id v a ishonch 
bilan kirib kelayotgan siz yosh avlodga doim o saboq boMishi lozim.
M ustam laka yillarida xom ashyoni qayta ishlash, to g ‘-kon sanoati, pax- 
tachilik sanoati, temiryoM transporti v a boshqa tarm oqlar R ossiya im peri­
yasi sanoati ehtiyojlarini ta ’m inlashga moMjallangan edi. A na shu korxona 
m ahsulotlarining tashib ketilishi bu korxonalam i foyda k o ‘rish v a ishlab 
chiqarishni zam onaviylashtirishga imkon bermadi.
R ossiyadan keltirilgan sanoat tovarlari bilan raqobat tufayli Turkiston 
hunarm andchilik-kustar ishlab chiqarishi inqirozga yuz tutdi. B u esa o ‘z 
navbatida oMkaning iqtisodiy jih atd an R ossiyaga qaram ligini yanada 
kuchaytirdi.

---

Yurtboshim iz 1998-yil bir guruh ziyolilar bilan uchrashuvida Turkiston­
da Rossiya imperiyasi oMkazgan m ustam lakachilik siyosatining oqibatlarini 
xolisona yoritish vazifasini ilgari surib, shunday savolni k o ‘ndalang qo‘ygan 
edi: «... har tom onlam a m udhish, chetdan qaraganda xalqim iz, uning ma- 
daniyati, m illiy tafakkuri, urf-odatlari, turmush tarzi, hech bir m ubolag‘asiz 
aytish m um kinki, nasl-nasabi y o ‘q boMib ketishi kerak boMgan sharoitda 
baribir, qator y o 4qotishlar bilan boMsa ham, m illatim iz o ‘zligini saqlab 
qoldimi yo y o ‘qmi?»
Albatta, davlatim iz rahbarining bu savoli javobsiz qolmadi. Tarixchilar 
darsliklarda tarixiy maMumotlar asosida R ossiya imperiyasi m ustam lakachi- 
larining jabr-zulm i sharoitida ham xalqim iz o ‘zligini, m illiy qadriyatlarini, 
m adaniyatini, urf-odatlari va turm ush tarzini saqlab qolganini o ‘quvchilarga 
yetkazib bermoqdalar.
M ustam laka davrida ham m am lakatim iz toMa-toMcis dunyo sivilizatsi- 
yasidan ajralib qolmadi. Rossiya imperiyasi m anfaatlariga xizm at qilsa-da, 
turli zavod va fabrikalar, banklar, tijorat tashkilotlari ham da temiryoM kirib 
keldi.
Darhaqiqat, m ustam lakachilik sharoitida ham ota-bobolarim izning erkin- 
likka, taraqqiyot va istiqlolga boMgan azaliy intiqlik kayfiyati so‘nmadi. Xal- 
qim izning yurak-bag‘riga teran o ‘rnashgan m ustaqillik va ozodlik tu y g ‘usi 
tobora qudratli kuchga aylana bordi va pirovard natijada 0 ‘zbekiston is- 
tiqloli tantanasi uchun m ustahkam zam in hozirladi.