Soyibjon tillaboyev, akbar zamonov

Qoraqalpoq bezaklari
X o ‘jaligi va 
m a sh g ‘u!ot!ari

---

!
0 ‘zingizni sinang!
Q oraqalpoqlarning m ashg‘ulotlari 
Q oraqalpoqlarda dehqonchilik ...
X IX asrda ham qoraqalpoqlarning ayrim ovullarida 
urug‘ m unosabatlari m ustahkam tarzda davom etdi. 
X itoy-qipchoq, m ang4it v a kenagas qabilalari tarki- 
bidagi urug Mar « o 4n to 4rt urug4» — aris (urug4) bir- 
lashm asini tashkil qilgan. A rislar orasida eng yirigi 
o 4n to 4rt urug4 boMsa, harbiy kuch borasida ikkinchi o 4rinda shulluk v a jo u n - 
gurni birlashtirgan aris-qo4n g 4irotlar turar edi. U larda yer-suv m ulki, chorva 
m ahsulotlari u ru g 4niki deb hisoblansa-da, u ru g 4 oqsoqollari, ruhoniylar va 
biylarning ulushi katta m iqdom i tashkil qilgan. B u hoi X IX asr ikkinchi 
yarm ida tabaqalanish jarayonining kuchayishini yanada tezlashtirdi.
Q oraqalpoq u ru g 4larini boshqarish biy va uning oqsoqollari q o 4lida 
b o 4lgan. U rug4 biylarini X iva xonlari tayinlar v a m ansabga tayinlanganli- 
gini tasdiqlovchi yorliq berar edi. B iylar q o 4l ostidagi u ru g 4 a ’zosini jazolar,
loyiq deb bilgan odam lariga tortiq va 
hadyalar in’oin qilardi. X iva xonining 
ishonchini qozongan biylarning vako- 
latlari yanada kengaytirilib, ularga alo­
hida m uruvvat k o 4rsatilgan.
X IX asrning ikkinchi yarm ida bu- 
tu n qoraqalpoq u rug4larini boshqarish, 
soliqlarni undirish, harbiy xizm atni 
o 4tash m ajburiyatlariga doir ishlarni
_ 
, 
_ . 
tartibga solish m aqsadida beklarbegi
Qoraqalpoq o tovi 
, 
r . 
. 
.
lavozim i tayin etilgan. A y n m tum an­
larni idora qilish uchun esa xo n o 4zining qarindosh-urug4lari v a ishonchli 
odam larini qoraqalpoqlar yashayotgan quyi A m udaiyo v a O rolbo4yi hudud- 
lariga j o 4natib turgan. Islom dini asoslarini qoraqalpoq xalqi orasida m us- 
tahkam lash, yoshlarini X iva m adrasalariga j o 4natib turish uchun X ivadan 
m usulm on ruhoniylari ham j o 4natilgan.
Q oraqalpoqlarda urug4chilik o 4ziga xos qadriyat b o 4- 
lib, uning ta ’siri oila v a qarindoshchilik m unosabat- 
larida k o 4zga tashlanib turar edi. H ar bir urug4 o 4z 
qavm ining m ustahkam ligini ta ’m inlashga intilgan.