[Harakat nomiqaratqich kelishigi – Harakat nomiegalik qo’shimchasi]=fe’l qaratuvchi+fe’l qaratuvchi] (olmoqning bermog’i);
[Otqaratqich kelishigi - Sifatdoshegalik qo’shimchasi=ot qaratuvchi+sifatdosh qaralmish](yurakning to’xtagani);
[Sifatdoshqaratqich kelishigi - Oegalik qo’shimchasi=sifatdosh qaratuvchi+ot qaralmish] (qo’rqqanning ko’zi);
[Otqaratqich kelishigi - Ravishegalik qo’shimchasi=ot qaratuvchi+ravish qaralmish] (mehnatning kecha-kunduzi);
[Olmoshqaratqich kelishigi - Otegalik qo’shimchasi]=olmosh qaratuvchi+ot qaralmish] (mening vatanim);
[Ravishqaratqich kelishigi - Oegalik qo’shimchasi=ravish qaratuvchi+ot qaralmish] (hozirning huzuri).
[Ismkelishik qo’shimchasi - Fe’l] qolipi. SBning bu LSQi birinchi uzvi morfologik shakllangan va shuning uchun [SHMJ] birikuv omiliga ega va ikkinchi qismda grammatik ko’rsatkich bog’lanish uchun nisbatan ahamiyatsiz bo’lganligi bois, birikuv omillarining MSHJ kombinatsiyasi amal qiladi.
Qolipning birinchi uzvini ism turkumiga oid so’zlar to’ldirib, ular xokim uzvga tushum, jo’nalish, o’rin-payt, chiqish kelishiklari shakllari bilan bog’lanadi. Birinchi uzvi asosida LSQ quyidagi ko’rinishlarga ega bo’ladi
[Ismtushum kelishigi-Fe’l]
[Ismo’rin-payt kelishigi-Fe’l]
[Ismchiqish kelishigi-Fe’l]
[Ismjo’nalish kelishigi-Fe’l]
[Ismkelishik qo’shimchasi - Fe’l]
LSQni o’qish va yozish qoidalari
[Wmorfologik vosita _Wmorfologik vosita] qolipini o’qish buyurilgan. Uni «W morfologik vosita va W morfologik vosita», deb emas, balki, «ikki uzvi morfologik shakllangan atov birligi» deb o’qish tavsiya etiladi. Agar LSQ [Ismkelishik qo’shimchasi_Ismegalik qo’shimchasi] ko’rinishida bo’lsa, u «ikki uzvi ismli qaratuvchili birikma» tarzida o’qilishi maqsadga muvofiq.
Do'stlaringiz bilan baham: |