So'z mulkining sultoni Alishcr Navoiy qalamiga mansub «Xamsa»ning beshinchi dostoni

... <-Ki ey slmliunshohi gardunsarir, Suriringga 
yo'q tvvjignrdunniizir. Ilimi.iha jaJion pulilivon 
bo'lg'onsen, Juhon alilig'a ktimron bo'Ig'nnsen... 
Bu himmaflri berish beniyoz, Erur siittlilig'ingg'a 
juhon mulki. oz. Demon loyiqing ikki olam edi, Ki 
o'n bo'lsu erdi, dng'ikam edi. 
Vale sen ato va o'g'ulluq so'zini aytding, men bu so'zlarni gumon ham 
qilmagandim, meni bunday oliy maqomga ko'tarishingni xayolimga ham 

---

keltirmagan edim. Garchi senga mendek ato yaramasa ham, ammo bunday 
demoq men uchun xato bo'lurdi. Sadafning otasi gavhar bo'lsa, guhar 
zotining sharafi kamayib qolarmidi? Bu ehsoningga garchi loyiq 
bo'lmasam-da, sadaf bilan dur holidan yo'q deya olmayman. 
Va lekin boshqa so'zlarni ham qilding ayon, ular ham hozir 
aytganimizcha bor. Kelishdan maqsadim, sen bu sirni elga fosh qilmag'il, 
elchilarga qilmadigan mulozamat bilan bugun shom bo'lgach uzat. Elingga 
degil: «Bu kelgan elchi yarashish haqida gapirgan edi, qabul qildim». 
Tong otgach, qoshimga elchi yuborib, meni dargohingga taklif qil, men 
ham sening chaqirig'ingga amal qilgan bo'lib kelay. Meni ko'rganda, el 
ko'rgandek ta'zim ayla, mamlakatlarni birga qo'shgandek bo'laylik. Bu mulk 
otamizdan otamizga meros bo'lib qolgan edi. Barchalari Chin mulkida xon, 
Xoqon edilar. 
UIus irhru e'zoz qilg'il meni, Ato» deb 
siirufroz qilg'il meni. 
Xiroj haqida sen yuborgan maktubda aytilgan edi, shuning uchun bu 
haqda indamay qo'ya qol. Xiroj istamakdan maqsad mol esa, duru la'l bizda 
bag'oyatdir. Qachon zarur bo’lsa, ulardan mo'l-ko'l to'kib tashlayman. 
Necha vaqt bo’lsa sening manziling kishvarimizning istalgan gulzorida 
bo'lsin. Bu yerda sen istagancha istiqomat qil, jo'nash vaqting tayin 
bo'lgach, uzatish odatimizga ko'ra sen bilan xayrlashaylik. Bu yashirin 
so'zlarimni hain bajargin. Bu xil ishni o'zim o'ylab topdim». 
Iskandar Xoqonning barcha so'zlarini qabul qildi va shu tarzda ishni 
amalga oshirdi. Xos xizmatkorlarini chaqirib dedi: «Burun qo'llaridan 
kamanni oling, keyin oyoqlarini banddan bo'shating. Yaxshi so'zlarga usta 
ekan. Dengiz bilan kon orasiga sulh soldi, ya'ni mening bilan Xoqon orasiga 
sulli soldi. Shohona to'nlar kiydiring, berib muncha pul, oldimga keltiring». 
Shoh buyrug'i darhol ijro etilgach, Iskandar elchiga: «Kechgacha shu 
yerda damingni olda, qorong'i tushishi bilan yo'lga ravona bo'l», dedi. Elchi 
mehmonxonada kechgacha dam oldi-da, yuzidan niqobini yechmay, Chin 
chegarasigacha shu tarzda bordi. Oy chiqqach, tog' va dasht bo'ylab, oldin 
yuborgan elchisi bilan birgalikda ketishdi. Shoh o'z chodiriga yetib 
borgach, otni sherigiga topshirib, shohparda ichiga kirdi. 
Tong payti Iskandar odamlarni chodiri atrofiga yig'di-da, farmonni tez 
bajaruvchi bir navkarini tilab, dedi: «Xoqon sari borib, mendan salom ayt va 
ginani qo'yib sulhga kirishgil: 

---