Sozlashuv Nutq uslubi. Nutqiy kompetentlikka rioya qilish. Sohaga Oid ilmiy mavzuning og’zaki taqdimoti

So’zlashuv Nutq uslubi. Nutqiy kompetentlikka rioya qilish. Sohaga Oid ilmiy mavzuning og’zaki taqdimoti

Nutq uslublari

• TIL BIRLIKLARIDAN MA’LUM BIR MAQSAD YO’LIDA FOYDALANISH NATIJASIDA PAYDO BO’LADIGAN YO'NALISHLAR NUTQ USLUBLARI DEYILADI.
• NUTQ USLUBLARI TILNING ALOQAVIY MOHIYATINI AMALGA OSHIRUVCHI VOSITA HISOBLANADI.

SO'ZLASHUV uslubi

• BU USLUB NUTQ USLUBLARINING ICHIDA ENG KO’P ISHLATILADIGAN USLUBDIR.
• BU ASOSAN OG’ZAKI USLUBDA BO’LADI. USHBU USLUBDA NUTQ BIRLIKLARIDAN KENG FOYDALANILADI. AKSARIYAT HOLLARDA GRAMMATIK TALAB BUZLISHI HAM MUMKIN. ASOSIY MAQSAD BU YERDA AXBOROTNI TINGLOVCHIGA YETIB BORISHIDA HISOBLANADI.

SO'ZLASHUV USLUBI IKKI TURGA BO'LINADI:

• 1. ODDIY SO’ZLASHUV USLUBI
• 2. ADABIY SO’ZLASHUV USLUBI

Og’zaki nutq turlari

• SIYOSIY-IJTIMOIY NUTQ ( siyosiy-ijtimoiy va siyosiy-iqtisodiy mavzudagi nutq, sessiya , konfirensiyadagi nutq, siyosiy sharh, mining nutqi, harbiy vatanparvarlik nutqi)
• AKADEMIK NUTQ (ma’ruzalar, ilmiy axborot, ilmiy sharh, ilmiy nutq)
• SUD NUTQI ( oqlovchi nutqi, qoralovchi nutqi, o’z-o’zini himoya qilivchi nutq, jamoatchi oqlovchi nutqi, jamoatchi qoralovchi nutqi)
• IJTIMOIY-MAISHIY NUTQ (yubiley yoki maqtov nutqi, motam nutqi, tabrik nutqi)

NUTQ MADANIYATI

• Nutq madaniyati, nutq odobi — 1) ogʻzaki va yozma adabiy til meʼyorlari (talaffuz, urgʻu, soʻz qoʻllash, grammatika, uslubshunoslik qoidalari)ni egallash, shuningdek, turli aloqa-aralashuv sharoitlarida tilning tasviriy vositalaridan nutqning maqsad va mazmuniga mos ravishda foydalanish mahorati; 2) tilshunoslikning tilni madaniyat quroli sifatida mukammallashtirish maqsadida meʼyorlashtirish (tartibga solish) muammo larini oʻrganuvchi boʻlimi

• Nutq madaniyati avvalo,to`g`ri,adabiy til me`yorlariga amal qilgan holda so`zlashdir. Nutq madaniyatining yuqori darajasi madaniyatli kishining ajralmas xususiyati hisoblanadi. Nutqimizni yaxshilash har birimizning vazifamiz. Buning uchun talaffuzda, so'z shakllaridan foydalanishda, jumlalarni tuzishda xato qilmaslik uchun nutqimizni kuzatib borishimiz kerak

ADABIY TIL

Adabiy til ijtimoiy-siyosiy va ilmiy-madaniy hayotning barcha sohalarida aloqa quroli darajasiga ko’tariladi. Bu hol adabiy tilni madaniyat va sivilizatsiyaning vositachisiga, bunga doir tushuncha va tasavvurlarni ifodalovchi, o’zida saqlovchi va kеyingi nasllarga еtkazuvchi qurolga aylantiradi. Adabiy tilda ijtimoiy va madaniy hayotning turli sohalariga oid boy bilimlar mujassamlangan bo’ladi

Me’yor tushunchasi Nutq mаdаniyati to‘g‘risidа gаp bоrаr ekаn, tаbiiyki, nutqdа so‘zlаrning o‘rinli vа o‘rinsiz ishlаtilishi to‘g‘risidа hаm bаhs bоrаdi. Qo‘llаngаn til birligini to‘g‘ri yoki nоto‘g‘ri dеyilgаndа, аlbаttа, mа’lum bir o‘lchоv (mеzоn) gа аsоslаnishimiz tаyin. Mаnа shu o‘lchоv (mеzоn) tilshunоslikdа аdаbiy til mе’yori dеb yuritilаdi. Hаr bir lаhjаning, so‘zlаshuv tilining, аdаbiy tilning o‘z mе’yorlаri bo‘lgаnidеk, nutqning аlоhidа ko‘rinishlаri bo‘lgаn аrgоlаr, jаrgоnlаr hаm o‘z mе’yorigа egа. 

Хususiy mе’yorlаr quyidаgichа ko‘rsаtilаdi: 1. Diаlеktаl mе’yor. 2. So‘zlаshuv nutqi mе’yori. 3. Аrgоlаr, jаrgоnlаr mе’yori. 4. Аdаbiy til mе’yori (аdаbiy mе’yor).