Sport faoliyati va boshqaruvi fakulteti sport boshqaruvi kafedrasi

№

Testlar

Jinsi

I sinflar

II sinflar

n

Tajriba guruhi

Nazorat guruhi

t

P

n

Tajriba guruhi

Nazorat guruhi

t

P

X±m

X±m

X±m

X±m

1.

30 m masofaga yugurish (soniya)

O‟

12

7,101±0,06

7,021±0,10

0,80

<0,05

14

6,901±0,15

6,803±0,15

0,5

<0,05

Q

18

7,201±0,10

7,103±0,14

0,59

<0,05

16

7,202±0,32

7,010±0,15

0,56

<0,05

2.

60 m masofaga yugurish (soniya)

O‟

12

13,1±0,1

13,2±0,1

0,71

>0,1

14

13,1±0,15

13,8±0,15

0,72

>0,1

Q

18

13,2±0,2

13,3±0,3

0,71

>0,1

16

13,2±0,32

13,1±0,15

0,56

>0,1

III sinflar

IV sinflar

3.

30 m masofaga yugurish (soniya)

O‟

14

6,602±0,27

6,401±0,30

0,5

<0,05

13

6,002±0,11

5,803±0,13

1,18

<0,05

Q

12

6,701±0,08

6,502±1,14

0,18

<0,05

14

6,403±0,11

6,301±0,10

0,71

<0,05

4.

60 m masofaga yugurish (soniya)

O‟

14

12,1±0,1

12,2±0,10

0,80

>0,1

13

12,1±0,15

12,3±0,1

0,71

>0,1

Q

12

12,2±0,2

12,3±0,14

0,83

>0,1

14

12,2±0,32

12,1±0,3

0,83

>0,1

6- jadval
Buxoro viloyat Romitan tumanidagi 23-sonli iqtidorli o‟quvchilar maktablarida boshlang‟ich sinf o‟quvchilarining tajribadan keyingi tezkorlik sifatlarining rivojlanish ko‟rsatkichlari (30,60 metrlarga past startdan yugurish, soniya)

№

Testlar

Jinsi

I sinflar

II sinflar

n

Tajriba guruhi

Nazorat guruhi

t

P

n

Tajriba guruhi

Nazorat guruhi

t

P

X±m

X±m

X±m

X±m

1.

30 m masofaga yugurish (soniya)

O‟

12

7,0+0,08

5,7+0,12

10,07

<0,05

14

6,6+0,24

5,3+0,20

4,9

<0,05

Q

18

7,1+0,32

6,4+0,15

23,33

<0,05

16

6,7+0,35

5,4+0,24

3,10

<0,05

2.

60 m masofaga yugurish (soniya)

O‟

12

12,4+0,1

12,7+0,1

5,00

>0,001

14

12,6+0,2

12,3+0,20

4,9

>0,001

Q

18

12,5+0,2

12,4+0,1

0,45

>0,1

16

12,7+0,3

12,4+0,24

0,40

>0,01

III sinflar

IV sinflar

3.

30 m masofaga yugurish (soniya)

O‟

14

6,7+0,06

6,2+0,00

0

>0,05

13

6,5+0,15

5,8+0,15

3,5

<0,05

Q

12

6,6+0,32

6,3+0,15

0,88

>0,05

14

6,4+0,15

6,2+1,32

0,15

>0,05

4.

60 m masofaga yugurish (soniya)

O‟

14

11,4+0,2

5,7+0,2

4,09

>0,001

13

11,6+0,4

11,3+0,2

4,9

>0,001

Q

12

12,1+0,1

6,4+0,5

2,73

>0,01

14

11,7+0,5

11,4+0,2

3,10

<0,05

Xulosa
Yuqorida qayd etilgan fikr va mulohazalar sportning kurash turlarida, ayniqsa, yaqqol ko„zga tashlanadi.
Sport sohasiga oid ilmiy - uslubiy adabiyotlarda ushbu muammoga alohida
e‟tibor qaratilgan ( G.S.Tumanyan, 1985; A.N.Lens, 1964; N.N.Srokin, 1969;
A.P.Kupsov, 1978; V.S.Daxnovskiy, 1991; F.A.Kerimov, 1993, 2001; A.A.Ruziev, 1999 va boshqalar).
So„ngi yillarga kelib olimlar o„rtasida malakali sportchilarni tayyorlashda
jismoniy tayyorgarlikni o„rni, jumladan jismoniy sifatlarning bir-biriga uzviy bog„liqligi hamda ularni sport mahoratiga bo„lgan ta‟siri haqidagi muammolar tobora katta qiziqish uyg„otib bormokda (V.M.D‟yachkov, 1976; V.M.Zatsiorskiy, 1970; YU.V.Verxoshanskiy, 1988; Platonov, 1986; M.A.Godik, V.P.Filin, 1987; F.A.Kerimov, 2001 va boshqalar).
Maktab yoshidagi bolalarning jismoniy tayyorgarligi hamda jismoniy tarbiya va sportga bo„lgan extiyojini oshirish uchun maktab jismoniy tarbiya shakli, vosita
va uslubiyatini takomillashtirish zaruriyatini tug„diradi (V.Zatsioriskiy, 1979).
Hozirgi jahon sportidagi ko„rsatkichlarni jadal ravishda yangilanib borayotganligi, yosh sportchilarni tayyorlashni yangi, yanada samarali vositalarini, uslublarini va shakllarini izlashni taqozo etadi (V.N.Platonov, 1997; L.P.Matveev, 1999; F.A.Kerimov, 2001).
Ko„pgina tadqiqotlar (Kao Van Txы 1971; YU.D.Jeleznyak, 1973; A.V.Belyaev, 1975; E.V.Fomin, 1980; R.S.Nasimov, 1990 va boshqalar) shuni ko„rsatadiki, kurashchilarni sport mahoratini yuksalishi aksariyat hollarda tezkor- kuchlilik sifati bo„yicha belgilanadi. Ushbu sifatning rivojlantirish kurashchilarni tayyorlashning muhim vazifalaridan biridir (Yu.D.Jeleznyak, 1978; E.V.Fomin, 1979; A.V.Belyaev, 1983; M.A.Naraliev, 1987; A.T.Garipov, 1990 va boshqalar).
Yuqorida qayd etilgan ma‟lumotlar shuni ko„rsatadiki, yosh kurashchilarni maxsus jismoniy tayyorgarligini oshirish, ularning texnik malakalarini
shakllanishida muhim ahamiyat kashf etadi. Demak, yuqori malakali kurashchilar

tayyorlashda maxsus jismoniy sifatlar ularning asosiy o„yin malakalarini takomillashishida muhim o„rinni egallar ekan.

• Ilmiy uslubiy adabiyotlarni tahlil etish va umumiy o‟rta ta‟lim maktablaridagi jismoniy tarbiya amaliyotini umumlashtirish natijasida shu narsa aniqlandiki, boshlang‟ich sinf o‟quvchilarning tezkorlik sifatlarining rivojlanishi uchun moyillik paydo bo‟ldi va balog‟atga etish har xil bolalarda tezkorlik turli davrlarda sodir bo‟ladi. Bu qonuniyatlar o‟quvchilarning jismoniy tayyorgarligiga ta‟sir ko‟rsatadi.
• Boshlang‟ich sinf o‟quvchilarini tezkorlik sifatlarni samarali tarbiyalash yo‟llarini ilmiy ishlab chiqish.
• Bu jihatdan boshlang‟ich sinf o‟quvchilarida tezkorlik sifatlarini tayyorgarligi usuliyatini ishlab chiqishga jiddiy ahamiyat qaratish kerak bo‟ladi.
• Tezkorlik mashqlaridan foydalanishning eng maqbul shakllaridan samarali foydalanish.
• Tezkorlikni rivojlantirishda 1-2 sinf o‟quvchilari uchun mashqlarning davom etish vaqti, 3-7 soniya, bir seriyadagi takrorlashlar soni 2-3 marta, dam olish oralig‟i 7-20 soniya, seriyalar soni 2 ta, seriyalar o‟rtasidagi dam olish oralig‟i 70-90 soniyaga teng.

3-4 sinf o‟quvchilarning davom etish vaqti 4-8 soniya, 1 seriyadagi takrorlashlar soni 2-3 marta. Takrorlash orasidagi dam olish oralig‟i 8-25 soniya seriyalar soni 2 ta, seriyalar orasidagi dam olish vaqti 70-90 soniyaga teng.
6. Ochiq havoda o‟tkaziladigan mashg‟ulotlarda 60 foiz, maktab sport zalida 40 foiz tezkorlik mashqlarini taqsimlanganda, boshlang‟ich sinf o‟quvchilarining
jismoniy tayyorgarligini farqli ravishda yaxshilashda (R<0,05), o‟quv
materiallarini o‟zlashtirish sifati yaxshilandi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO„YXATI
1.
O„zbеkistоn Rеspublikаsining “Ta‟lim to„g„risidа”gi Qоnuni-Tоshkеnt,
2020 yil 23 sеntаbr/ https://lеx.uz/dоcs/5013007.

• O„zbеkistоn Rеspublikаsining “Jismoniy tarbiya va sport to„g„risidа”gi Qоnuni. Tоshkеnt, 2015 4 sentabr.
• O„zbekiston Respublikasi Prezidentining ,,Jismoniy tarbiya va sport

sohasida davlat boshqaruvi tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to„g„risidagi‟‟ PF-5368-son Farmoni. Toshkent sh. 2018-yil 5-mart

• O„zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntining “Sоg„lоm turmush tаrzini kеng tаtbiq еtish vа оmmаviy spоrtni yаnаdа rivоjlаntirish chоrа-tаdbirlаri to„g„risidа” Fаrmоni// https://lеx.uz/dоcs/5077667 .
• O„zbеkistоn Rеspublikаsi Prеzidеntining “Jismоniy tаrbiyа vа оmmаviy spоrtni yаnаdа rivоjlаntirish chоrа-tаdbirlаri to„g„risidа”gi PQ 30-31 sоnli Qаrоri. –

Tоshkеnt, 2017 yil 3 iyun/https://lеx.uz/dоcs/3226019.

• R.S.Salomov. Jismoniy tarbiya nazariyasi va uslubiyoti. Darslik. I-jild. “ITA PRESS nashriyoti” Toshkent – 2014.
• R.S.Salomov. A.K.Sharipov. Jismoniy tarbiya nazariyasi va uslubiyoti. Darslik. “ITA PRESS nashriyoti” II-jild. Toshkent – 2015.
• B.A.Madaminov. Jismoniy tarbiya nazariyasi va amaliyoti va uslubiyoti. O„quv qo„llanma. Toshkent – 2013
• A.Abdullaev. Sh.X.Xonkeldiev. Jismoniy tarbiya nazariyasi va uslubiyati. O„quv uslubiy qo„llanma. Guliston – 2016 yil.
• B.Madaminov, R.S.Salomov. Jismoniy tarbiya nazariyasi va uslubiyatining amaliyoti. O„quv qo„llanma. “Muharrir” nashriyoti 2012 yil.
• L.A.DJalilova. Jismoniy tarbiya va sport tarixi. O„quv uslubiy qo„llanma. Toshkent - 2013 yil.
• Bolalar rivojlanishida jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi. O„quv qo„llanma. “Turon zamin ziyo” nashriyoti. Toshkent 2014 yil.
• F.Kerimov. Jismoniy tarbiya va sport nazariyasi. “ITA PRESS” nashriyoti.

Toshkent – 2015 yil.

• M.Abduraxmonov. Jismoniy tarbiya va sport. O„quv-uslubiy qo„llanma. Toshkent – 2016 yil.
• F.A.Tashpulatov. Jismoniy tarbiya va sport. “O„zbekiston faylasuflari milliy jamiyati” nashriyoti. Toshkent – 2019 yil.
• O„tkir Salimov. Jismoniy madaniyat nazariyasi va tarixi. O„quv qo„llanma. “Surxon-Nashr” nashriyoti. 2020 yil.

Internet ma‟lumotlari
http://arm.sammoi.uz/library/book_view/185 www.zyonet.uz
www.jismoniyharakat.uz www.harakat.uz www.tedbook.uz