Спорт машғулотининг назарий асослари

6.3 Спорт машғулотида моделлаштириш.
Машғулот жараёнини бошқаришнинг самарадорлиги, моделлаштириш ва моделлардан спорт машғулоти ҳар хил тавсифларни аниқлашда ва тузилиш қисмларини рационал услубда ташкил қилишда фойдаланилади.
Спорт машғулотининг ҳамма обьектлари ва кўринишларини кучланишлари ва уларнинг мураккаблиги ҳамда кўпгина омиллар модели етарлича тўлиқлилигини кўрсатади. Кўпгина модел тавсифини кўрсатувчи алоҳида кўрсаткичлардан фойдаланилади.
Спорт машғулотида асосий гуруҳга бўлинган ҳар хил моделлар ажратилади. Буларга:
1. Мусобақа фаолиятини тузилишини тавсифловчи ҳамда му-собақа фаолиятини самарадорлигини таьминловчи моделлар.
Спортчининг асосий тайёргарлик томонларини тавсифловчи ҳамда мусобақа фаолиятини самарадорлигини таьминловчи мо-деллар.
2. Морфофункционал моделлар. Организмнинг морфофунк-ционал хусусиятларини ва айрим функционал тизим ва қисмларини имкониятларини кўрсатиб, мусобақа фаолияти ва керакли тайёр-гарлик даражасини таьминловчи морфофункционал моделлар.


Иккинчи гуруҳ моделларига:
1. Машғулот жараёнини катта тузилиш томонлари кўп йиллик тайёргарлик даврлари, микроцикллар ва тайёргарлик босқичларини кўрсатувчи моделлар.
2. Машғулот даврларини мезо ва микроциклларининг модели.
З. Машғулот машқлари ва уларнинг модели.
4. Алоҳида машғулот машқлари ва мажмуаларининг модел-лари.
Моделлаштиришга кетадиган вақтни давом этиш учун шу кўринишга характерли ҳамма кўрсаткичлар кераклигича бўлишини аниқлаш.
Машғулот жараёнида моделлаштиришни ишлаб чиқишда, моделлаштирувчи обьектни кўринишини ва жараёнларини модел тузилишини ва функционал имкониятларни тайёргарлиги ҳамда педагогик таьсир остида йўналтирилган воситаларни такомил-лаштириш зарур.
Спортчини асосий тайёргарлик ва мусобақа фаолиятининг томонларини моделлаштиришда фақатгина сонли томонлари эмас, балки аниқ спортчи учун қайси спорт турига тааллуқли томонларини аниқлаш керак. Шунингдек, айрим ўлчамларнинг ўзгарувчанлигини, спортчининг организм ҳолатига мусобақа фаолиятини хар хил босқичларида ва машғулот жараёнини ҳар хил тузилишини инобатга олиш керак.
Лекин, модел тавсифини ишлаб чиқишда, ҳамма керакли омилларни албатта ҳисобга олиш, сон кўрсаткичларини аниқ метадогик ишлаб чиқиш билан алмаштириб бўлмайди. Бу методология бугунги кунда биринчи кадрлардан ўтган бўлсада спорт амалиёти талабларини тўлиқлигича қондира олмайди.
Бунинг мураккаблиги биринчидан сонли кўрсаткичга тайёрлаш ва уни кўрсатилган даражадаги спорт маҳорати даври, аниқлашга боғлиқ.
Улардан биринчиси кўпчилик юқори таниқли спортчиларни кўрсатган натижаларини ўртача арифметик қийматини, индивидуал фарқини кўрсатиш билан ёки мумкун қадар ишдан оғишлари ташхиз қилинади.
Иккинчи ёндошиш, иложи борича хар хил ташхиздаги кўпрок спортчиларнинг динамикаси, спорт махоратинининг даражаси ёки бошқаларнинг кўрсаткичлари билан солиштирилади.
Учинчи ёндошиш, мусобақа фаолиятига тайёргарлик модел тавсифини ишлаб чиқишда сонли параметрларнинг аниқ натижасини олиш билан боғлиқ.
35- жадвал