Sport mashg’uloti ilmiy jihatdan asoslangan bo’lishi lozim. Buni ta’minlash uchun, sport mashg’uloti tizimsini asosiy hollarini yaxshi bilish, qat’iy rioya qilishi kerak
Download 66.73 Kb.
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- O’tkazilgan davlat Oltin Kumush Bronza
- O’zbekistonda basketbol bo’yicha o’tkazilgan dastlabki musobaqalar
- 4 Zamonaviy basketbol oyin qoidalari
Basketbolda o'tkazilgan dastlabki musobaqa
Erkaklar
Ayollar
O’zbekistonda basketbol bo’yicha o’tkazilgan dastlabki musobaqalar 1991-yilning aprеl oyida Olma-ota shahrida birinchi «Do‘stlik» o‘yinlari bo‘lib o‘tgan. Unda O‘zbеkiston tеrma jamoasi (ayollar) 5 o‘yindan 4 tasida g‘olib chiqib, 2-o‘rinni egallashga muvofiq bo‘ladi. Iyul oyida tеrma jamoamiz Xitoyning Urumchi shahrida o‘tkazilgan halqaro turnirda 3-o‘ringa ega bo’ladi. 1991-yilda O‘zbеkiston Rеspublikasi mustaqil bo‘ldi. Xalqaro maydonda o‘zbеk sportchilarining chiqishlari uchun ba'zi bir qiyinchiliklar vujudga kеldi. 1992-yil yanvarda O‘zbеkiston Milliy Olimpiya Qo‘mitasi qayta tashkil etildi, xuddi shu yili O‘zbеkiston Xalqaro Olimpiada Qo‘mitasi (XOQ) ga a'zo bo‘lib kirdi. O’zbеkiston baskеtbolchilari shundan kеyin xalqaro musobaqalarda tеz-tеz qatnasha boshladilar. Masalan, 1996-yilda bizning xotin-qizlar jamoamiz Pokistonda o‘tkazilgan ayollar turnirida ishtirok etib, II-o‘rinni egalladilar. Erkaklar jamoamiz 1995-yilda Sеul shahrida o‘tkazilgan XVIII Osiyo chеmpionatida ishtirok etib, IX o‘rinni egalladi. 1996-yilda AQSHda Armiya klublari o‘rtasida musobaqalar o‘tkazildi. Bu yеrda bizning milliy jamoamiz MHSK VII o‘rinni egalladi. 1997-yilda Malayziyada erkaklar jamoalari o‘rtasida Xalqaro turnir o‘tkazildi. Bu yеrda o‘zbеk baskеtbolchilari 3 g‘alabaga erishib, yarim final o‘yinlarida Rossiya jamoasiga yutqazib qo‘ydilar va umumiy hisobda III-o‘rinni egalladilar. O‘zbеkiston Rеspublikasining birinchi Prеzidеnti I.A.Karimovning “Rеspublikada sportni rivojlantirish to‘g’risida” gi farmonini amalga oshirish yo‘lida O‘zbеkistonda ko‘zga ko‘rinadigan ishlar qilinganligi hammamizga ayon. Bular ichida barcha viloyatlar, shaharlarda stadionlarning ta'minlanishi, yangi sport inshootlarining qurilishi va h.q. Baskеtbol o‘yinining yanada rivojlanishiga yo‘naltirilgan ishlar, sport zallari va maydonlari qurilishi va yangidan jihozlanishi, shular jumlasidandir. Hozirgi kunda rеspublikamizda 350 dan ortiq sport zallari, 150 dan ortiq talabga javob bеradigan baskеtbol maydonlari, 9 mingdan ortiq sport maydonlari va maydonchalari mavjud. Jismoniy tarbiya jamoalarining aksariyatida baskеtbol to‘garaklari ishlab turibdi. Ko‘pchilik maktab o‘quvchilari ko‘ngilli sport jamiyatlarida yoki BO‘SMlarning baskеtbol to‘garaklarida o‘z malakalarini oshirmoqdalar. Murabbiy kadrlari Oliy o‘quv yurtlari jismoniy madaniyat fakultеtlarida tayyorlanib, ularning ko‘pchiligi oliy ma'lumotga ega. O‘zbеkiston Baskеtbol fеdеratsiyasi xalqaro baskеtbol fеdеratsiyasiga a'zo bo’lib kirdi. Bu bizning mustaqil O‘zbеkistonimiz o‘zining jamoalari bilan barcha xalqaro baskеtbol musobaqalarida mustaqil qatnashish huquqiga ega bo‘lganligini anglatadi. 4 Zamonaviy basketbol o'yin qoidalari Basketbol usullarini o'rganish o'yin qoidalarini o'rganish bilan birlashtirilishi kerak. Basketbolda ko'plab qoidalar mavjud. Ulardan ba'zilari asosiy, ba'zilari qo'shimcha. Havaskorlik darajasida o'ynash uchun asosiy qoidalarni bilish kifoya. Ularning barchasi juda sodda va sodda. Ham havaskor, ham professional o'z safarlarini o'yin texnikasini takomillashtirish va basketbol qoidalarini o'rganish bilan boshladi. Keling, asosiy qoidalarni batafsil ko'rib chiqaylik. Qoidalarning buzilishi (surish, uchish, noto'g'ri blokirovka qilish va hk). Agar joriy o'yin davomida o'yinchi beshta shaxsiy qoidabuzarlikni qayd etgan bo'lsa, u holda u o'yin oxirigacha suddan chetlatiladi (chetlatilgan o'yinchi o'rniga boshqa o'yinchi qo'yib yuborilishi mumkin). Jamoa qoidabuzarligi boshqa narsadir. Jamoadagi har qanday o'yinchining har bir shaxsiy qo'polligi bitta jamoaviy qoidabuzarlikka olib keladi. Agar jamoa chorakda beshta qoidabuzarlikni qo'lga kiritgan bo'lsa, unda har biri keyingi (beshinchisini ham qo'shib) raqib tomonidan erkin uloqtirish chizig'idan (ikki zarba) otiladi. Agar jamoada bir chorakda jamoaviy qoidabuzarliklar beshtadan kam bo'lsa, u holda ba'zi qoidabuzarliklar raqib tomonidan yon chiziqdan tiklanadi (o'yinchiga darhol tashlangan paytdagi qo'polliklar buziladi). Chorak oxirida jamoadagi qoidabuzarliklar bekor qilinadi (shaxsiy qoidabuzarliklar o'yin oxirigacha qoladi). Hujumkor himoyachi (ing. Shooting guard, SG); uning vazifasi — uzoq masofadan toʻpni savatga tushirish. Jamoa himoyalanayotganda esa, uch ochkolik zarbalardan savatni himoya qilish. Ularni jamoaning „snayperi“ deb ham atash mumkin. Ular chaqqon va tezkor boʻlishadi. Shuningdek, yaxshi sakray olishadi. Oʻrtacha boʻyi taxminan 193-201 sm ni tashkil qiladi. Pleymeyker (ing. Point guard, PG); Jamoaning „miya“si. Hamma hujumlar aynan shu oʻyinchi orqali boshlanadi. U maydondagi barcha oʻyinchilarning joylashuvi vaziyatini va imkoinyatlarini oʻrganib, hujum uchun kerakli yoʻnalishni tanlaydi. Toʻp bilan muomala qilish darajasi juda yuqori. Maydonni yaxshi koʻra olishadi. Himoya vaqtida esa raqib tezkor qarshi hujumga oʻtib ketishining oldini olishadi. Jamoaning boshqa oʻyinchilariga nisbatan biroz past boʻyli boʻlishi ham mumkin. Oʻrtacha boʻyi taxminan 185-195 sm ni tashkil qiladi. Kichik hujumchi (ing. Small forward, SF); vazifasi hujumkor himoyachinikiga oʻxshash, lekin boʻy jihatdan biroz balandroq boʻlishadi (oʻrtacha boʻyi taxminan 195-210 sm), shuningdek, maydonning istalgan nuqtasidan savatga toʻp tashlay oladi, raqib toʻplarini qaytarish uchun blok (ing. Block shoot) qoʻyishadi. Ogʻir hujumchi (ing. Power forward, PF); asosiy vazifasi hujum vaqtida va himoyalanishda savatdan qaytgan toʻplarni qoʻlga kiritish. Shu sababli bu pozitsiyada oʻynaydigan oʻyinchilar jismonan baquvvat va chidamli boʻlishadi. Oʻrtacha boʻyi taxminan 200-215 sm ni tashkil etadi. Asosan, toʻpni savatga slem-dank koʻrinishida tushirishadi. Boshqa pozitsiyadagi oʻyinchilar, masalan, hujumkor himoyachi yoki kichik hujumchi ham bunday dankni amalga oshirishi mumkin. Lekin ogʻir hujumchilar bu zarbani mutlaqo boshqacha kuch bilan ijro etishadiMarkaziy oʻyinchi (ing. Center, C); uning vazifasi — jamoa himoyalanayotganda,savatni himoya qilish va raqibga savatdan qaytgan toʻp (ing. rebound)ni qoʻlga kiritishiga yoʻl qoʻymaslik. Hujum vaqtida esa, aynan savatdan qaytgan toʻplarni raqib savatiga tushirish bilan shugʻullanishadi. Bu toifadagi basketbolchilar jamoaning boshqa aʼzolariga nisbatan boʻydorroq va jismonan baquvvatroq boʻlishadi. Jarimadan toʻpni savatga tushirishda esa, koʻrsatkichlari 70 % dan kamroq boʻladi. Oʻrtacha boʻyi taxminan 210-225 sm boʻladi. Basketbolda driblinglar juda muhimdir. Yaxshi driblingga ega bo'lgan o'yinchi chekka ostidagi eng yorqin uzatmalarni amalga oshiradi, ba'zida bir nechta raqiblarini mag'lub etadi. Oddiy dribling to'pni yoningizda (odatda o'yinchining yon tomonida) driblingni o'z ichiga oladi, ammo agar siz allaqachon basketbol o'ynayotgan bo'lsangiz, tanangiz yopiq to'p bilan driblingni yoki qo'llaringizni almashtirish bilan almashtirib ko'rishingiz mumkin (bunday hiyla-nayrang raqib himoyachilarini chalkashtirib yuboradi). Agar siz qo'llarni almashtirish bilan driblingni o'zlashtirgan bo'lsangiz, basketbolning hiyla-nayrang usullarini sinab ko'rishingiz mumkin. Basketbol driblinglarini bajarish texnikasi har xil. Eng oson variant - to'pni driblingga qo'shib, oyoqlarning birining ostiga to'pni uzatishda qo'llarni almashtirish.Pas berish ham o'yinning muhim tarkibiy qismidir; basketbolda to'p uzatish texnikasi aniq va to'g'ri bo'lishi kerak. Ko'p narsa yaxshi pasga bog'liq. Paslarni qo'llarda aniq bajarish mumkin, siz poldan tiklanish bilan pas berishingiz mumkin, amplituda "parashyut" da oldinga o'tishingiz mumkin. Texnika tajribaga ega, o'tish mashg'ulotlari juda muhimdir va siz unga ko'p vaqt sarflashingiz kerak. Havaskorlar darajasida o'yinchilar odatda chiroyli va ajoyib havodan uloqtirishlarni amalga oshirmaydilar. Eng oddiy zarbalar - bu orqa paneldagi savatga sakrash va to'pni savatga aniq urish. Ba'zan, erkin zarbalarni amalga oshirishda ular to'pni savatning old kamoniga uloqtirish va undan keyin to'pni unga (savatga) tushirish texnikasidan foydalanadilar, bu juda murakkab element.Uloqtirishdan oldin to'g'ri qo'llarni ushlab turish muhimdir. To'pni uloqtirish holatini ko'rib chiqing. O'ng qo'lli o'yinchi odatda o'ng qo'lini zarba uchun asos qilib oladi. O'ng qo'l yelka chizig'ida (o'ngda) o'yinchining tanasiga parallel, tirsakkacha egilgan, bilak polga nisbatan qat'iy vertikaldir. Chap qo'l to'pni qo'llab-quvvatlaydi (yuqori, chap). Keyin aniq uloqtirish amalga oshiriladi. Uloqtirish boshqacha bo'lishi mumkin: Qo'l bilan uloqtirish (odatda yaqin yoki o'rta masofadan amalga oshiriladi). Sakrashsiz uloqtirish, lekin oyoqlari yordamida (bunday uloqtirish istalgan masofadan mumkin). Oyoqlarni ajratish bilan sakrashda uloqtirish (ko'pincha bunday uloqtirish uzoq masofalardan amalga oshiriladi). Aytishim kerakki, basketbol velosipedda yurish yoki suzishga o'xshaydi. Buni o'rganganingizdan so'ng, siz buni hech qachon bilib olmaysiz. Bolalikda basketbol texnikasini to'g'ri yotqizish muhimdir. Bunga e'tibor bermaslik kerak. Bunga diqqat bilan e'tibor berishingiz kerak, chunki o'yin ko'nikmalari shakllanganidan 5-7 yil o'tgach, ba'zi xatolarni tuzatish juda qiyin bo'ladi, masalan, to'pni dribling yoki basketbolda uloqtirish texnikasi va hk. III. Xulosa Xulosa qilib, shuni ta’kidlash kerakki, basketbol jamoalarini bugungi milliy yerli xxalqlar bilan to’ldirish ular uchun deyarli sharoitlar yaratib berish, basketbolning hozirgi zamon talablariga mos keladigan moddiy texnik bazasini yaratish, milliy usto-murabbiylar maktabini yaratish basketbolning yangi qonuni va oidalari deyarli hamma maktablarda , o’rta maxsus bilim yurtlariga va ayniqsa, oliy o’quv yurtlarida yetkazish va shu asnoda jamoalarni tayyorlash birinchi o’rinda turibdi. Buning uchun o’zbekcha adabiyotlar, darsliklar, uslubiy qo’llanmalar, uslubiy tavsiyanomalar, ilg’oir ustoz-murabbiylarning ish tajribasidan namuna keltirib jamoa tayyorlab borish bugungi kunda O’zbekiston basketbolini yanada pog’onaga ko’tarish kabi vazifalarni bajardi. Buning uchun har bir mutaxassis o’zlarining ishlarini mukammaal reja asosida tashkil qilishlari kerak bo’ladi. Umuman basketbolda o’yinchilarni tanlovda jamoalarni o’yinlarini nazorat qilib borish, baland bo’yli o’yinchilarni izlash kabi ishlarni amalga oshirish lozim. sportchi o’z kuchiga ishonishi va ongli ravishda ish tutishi juda zarurdir. Bu musobaqalarda yuqori natijalarga erishish manbaalaridan biridir. O’z kuchiga ishonish uchun avvalombor unga sira gumonsiramaslik kerak. Usulni o’yinda mustahkamlash Ushbu bosqich usullarni o’rganish jarayonida juda ham muhim hisoblanadi. Murakkab sharoitda o’zlashtirilgan usulni o’yinda mustahkamlash zarur. O’yinlar har turda bo’lishi mumkin. Usulni mustahkamlash uchun o’yin mashqlari, harakatli va o’quv o’yinlaridan foydalaniladi. Har bir o’yindan oldin aniq va ravshan vazifalar qo’yilishi lozim, “umumiy o’ynash”, “o’ynalsa bas”ga yo’l qo’ymaslik kerak. O’yinda aniq har xil usullar qo’llanishi mumkin degan vazifa qo’yilgan bo’lishi mumkin. Shu maqsadda shug’ullanuvchilarni e’tiborini o’rganilayotgan usulni o’yinda qo’llashligiga qaratish maqsadida ba’zi bir chegaralovchi maxsus o’zgartirishlar kiritish mumkin. O’quv o’yinlarining xarakterini ustalik bilan o’zgartira oladigan bo’lish kerak. Ularni asta-sekinlik bilan qiyinlashtirib borish zarur. O’tilgan materialni o’zlashtirilganlik sifati qiyinroq o’yinlarda, o’rtoqlik va rasmiy o’yinlarda tekshirilishi mumkin. Download 66.73 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|