Sportchilar salomatligini tibbiy nazorat qilish, tibbiy guruhlarga taqsimlash,bir guruhdan-ikkinchi guruhga o`tkazish isboti va kuzatish usullari

Bolalarni tana tuzilishiga qarab sport turlarini tavsiya etish.

Tana tuzilishiga qarab bolalar 3 guruhga bo`linadi:

Birinchi guruh-normostenik tana tuzilishi – tananing hamma qismi bir biriga to`g`ri proporsional, teng, baravar rivojlangan, ko`krak va yelka kamari kengligi, qo`l va oyoqlarning uzunligi proporsional bo`ladi. Bunday bolalar sportning hamma turlari bilan shug`ullanishlari mumkin.

Ikkinchi guruh-giperstenik tana tuzilishi – kalta bo`yli, keng ko`krak qafasli, keng yelkali, qo`l-oyoqlari kalta va yo`g`on. Bularni ko`proq kurash turlariga yo`naltirish maqsadga muvofiq.

Sababi, bunday gavda tuzilishidagi bolalarda suyaklar yo`g`on, baquvvat, muskullar yaxshi rivojlangan, kuchli bo`ladi.Ular tez, epchil, chaqqonlik bilan harakat qilish xususiyatiga ega.

Uchinchi guruh-asstenik tana tuzilishi –bo`yi uzun, qo`l va oyoqlari uzun, tana ingichka, ko`krak va yelka kamari ingichka. Bunday bolalar uchun sport o`yinlarining voleybol, basketbol, tennis turlari bilan shug`ullanish tavsiya etilishi lozim.

Bolalarni yoshiga qarab sport turlarini tavsiya etish.

Bolalar yoshiga qarab sport turlarini tavsiya etish 6 davrda amalga oshiriladi. Sport turlarini tavsiya etishda bolalarning yoshi bilan birga, ularning tana tuzilishi hususiyatlari (normastenik, giperstenik, astenik) ham e`tiborga olinishi lozim.

Birinchi davr – 5 – 7 yosh. Sport gimnastikasi, badiiy gimnastika, Sport akrobatikasi, shaxmat va shashka yo`nalishlari tavsiya etiladi.

Ikkinchi davr – 8 – 9 yosh. Engil atletika, stol va katta tennis, badminton yo`nalishlari.

Uchinchi davr- 10-11 yosh. Sport o`yinlarining barcha turlari, shuningdek, qol to`pi, qilichbozlik, kamondan o`q otish.

To`rtinchi davr – 12 – 13 yosh. Kurashning hamma turlari: karate, erkin kurash, yunon – rum kurashi, sambo, shuningdek, boks,eshkak eshish, velosport kabilar.

Beshinchi davr – 14 – 15 yosh. To`rtinchi davrdagi sport turlariga qo`shimcha zamonaviy beshkurash, uchkurash, ot sporti.

Oltinchi davr – 16 – 17 yosh. To`rtinchi va beshinch davrdagilarga qo`shimcha keng qamrovli turizm, sportning texnikaviy turlari: motosport, avtosport, korting turlari tavsiya etiladi.
Tibbiy nazoratning vazifasi-sportchilarni har yili dispanser ko’rigidan o’tkazish, funksional tayyorgarlik sinovlarni ishga solish, nazoratni musobaqaga tayyorgarlik oldidan o’tkazib, keyin kamida 3-4 oyda bir martadan joriy kuzatuv o’tkazilib turilishi joiz.
Sportchilar tanasining faol holati chuqur tibbiy tekshirishlar 
jarayonida o ‘rganiladi. Tananing faol holati haqida mulohaza yuritish uchun zamonaviy tibbiyotda qo‘Ilaniladigan, shu qatorda asbob-uskunali usullardan foydalaniladi. Bu paytda turli tizimlarning faoliyati tekshiriladi va umuman tananing faol holati to‘g ‘risida majmuaviy
baho beriladi.
Sportchilar tanasining faoliy holatini o ‘rganish, sport tibbiyotining 
muhim vazifalaridan biri bo‘lib hisoblanadi. Ushbu masala haqidagi 
ma’lumot salomatlikning darajasini baholash, sport mashqlari bilan 
bogliq bo`lgan tana faoliyatining o ‘ziga xos jihatlarini aniqlash 
hamda sportchi tanasining chiniqqanlik darajasini tashxisi uchun zarur.
Chiniqqanlik - shifokor-pedagogik majmuaviy tushuncha bo`lib, 
sportchini yuqori darajadagi yutuqlarga erishish maqsadida, qilingan 
tayyorgarlikni ifodalaydi. Chiniqish sport bilan muntazam va 
maqsadga muvofiq boMgan m ashg‘ulotlar ta ’sirida rivoj topadi.
Uning darajasi sportchining yuqori darajali taktiktexnik va psixologik tayyorgarligi bilan birlashgan tananing tarkibiy faol qayta tuzilishiga bog`liq. 
Chiniqqanlikni tashxis qilishda bosh vazifa murabbiy ga tegishli bolib, u 
sportchi haqida tibbiybiologik, pedagogik va psixologik m a’lumotlami 
tahlil qilib chiqadi. Chiniqqanlikning ishonchli tashxisi, murabbiyning 
tibbiybiologik tayyorlanganligi bilan bogMiq boMishi mumkin. Buning 
uchun murabbiy maxsus faoliy tashxisning asoslari haqida yaxshi 
bilishi kerak.
Aytish joizki, bunday holat murabbiy va jism oniy tarbiya 
o ‘qituvchisini sport mashqlari bilan bogMangan muammolar majmua-sining turli xillarida bosh vazifani o‘tashlarini ifodalaydi. Yaqin- 
yaqinlarda, chiniqqanlikni tashxis qilish faqat sport shifokorlariga 
taalluqli edi.
Sport tibbiyoti oldida turgan yangi va aniqroq vazifalar, uning 
chiniqqanlikni tashxisida va chiniqish mashqlari bilan shug‘ullanishdagi
ahamiyatini zarracha ham kamaytirgani yo‘q.
Chiniqqanlik atamasi, zamonaviy sportda ko‘proq universal, ya’ni 
keng m a’noga ega bo‘lishi munosabati bilan, chiniqqanlikni tashxis 
qilish paytida (salomatlik holatini, jism oniy rivojlanganlikni, tana 
tizimlarining faoliy holati va h.k.) baholash, sport shifokori yechishi 
kerak bo‘lgan masalalar doirasini yangitdan aniqlash zarurati tug‘ildi.
Bu masalada, eng qulay atama bo‘lib, «faoliy tayyorgarlik» hisoblanadi.
Sportchi tanasining faoliy tayyorgarligi (uning jismoniy ish 
qobiliyati bilan birga) murabbiy tomonidan aniq holda chiniqqanlikni 
aniqlash uchun ishlatilishi mumkin.
Sportchi tanasining tizimlarini faoliy holatini o‘rganish maqsadida, 
uni tinch sharoitlarda va faoliy sinamalarni o ‘tkazish jarayonida 
tekshiriladi. Mazkur m a’lumotlar, sport bilan shug‘ullanmagan ko‘p 
sonli odamlami tekshirish natijasida olingan m e’yoriy standartlar -
andozalar bilan solishtiriladi.