Standartlarning turlari va toifalari

STANDARTLARNING TURLARI VA TOIFALARI

Standartlar turlari Davlat standartlashtirish tizimida quyidagi standart turlari belgilangan: - asos bo’luvchi standartlar

(tashkiliy-metodik va umumtexnikaviy standartlar).;
- mahsulotga standartlar; - xizmatlarga standartlar; - jarayonlarga standartlar;
- tekshirish (sinash, o’lchash, tahlil) usullariga standartlar.
Standartlar turlari Asos bo’luvchi standartlar Mahsulotga standartlar Tekshirish (sinash, o’lchash, tahlil) usullariga standartlar Xizmatlarga standartlar Jarayonlarga standartlar Asos bo’luvchi standartlar — qo’llanish doirasi keng bo’lgan va/yoki muayan soha uchun umumiy qoidalarni o’rnatadigan standart Bu standartlar nimalarni ta’minlaydi?
Bu standartlar umumtexnikaviy talab va qoidalarni belgilab, ishlab chiqarishning turli sohalarida bib-birini tushunish, texnikaviy birlilik va o’zaro aloqani, atrof muhit muhofazasini, mahsulot, jarayonlar va hizmatlarning inson uchun xavfsizligini ta’minlaydi.
Tashkiliy-metodik standartlar quyidagilarni belgilaydi: - muayan sohadagi ishlar bo’yicha maqsadlarni, vazifalarni, umumiy tashkiliy-texnikaviy qoidalarni; - standartlashtirish bo’yicha ishlarni bajarishga oid asosiy tashkiliytexnikaviy qoidalarni; - me’yoriy hujjatlar, texnik hujjatlarni ishlab chiqish, tasdiqlash va joriy etish tartibini; - mahsulotni ishlab chiqarishga qo’yish qoidalarni;
Umumtexnikaviy standartlar quyidagilarni belgilaydi: - xalq xo’jaligining barcha tarmoqlarida ilmiy-texnikaviy atamalar va ularning ta’riflarini; - standartlashtirishning turli ob’ektlar uchun shartli belgilarni; - turli hujjatlarning tuzilishi, bayon etilishi, rasmiylashtirilishi va mazmuniga talablarni; - ishlab chiqarishni texnikaviy, shu jumladan metrologik ta’minlash uchun zarur bo’lgan umumtexnikaviy kattaliklarni; - xavfli holatlarning gurhlari bo’yicha xavfsizlikning umumiy talablarni; - atrof muhitni muhofazalash va tabiiy boyliklardan foydalanishni yaxshilash sohasidagi umumiy talablarni.
Mahsulotga standart — vazifasini bajarishini ta’minlash maqsadida mahsulot yoki bir turdagi mahsulotlar guruhi uchun talablarni belgilaydigan standart. Mahsulotga ikkita asosiy standart turlari tuziladi
1. umumtexnikaviy shartlar standarti - bir turdagi mahsulotlar guruhi uchun;
2. texnik shartlar standarti – aniq mahsulot uchun. Bu standartlar umumiy holda quyidagi bo’limlardan iborat bo’ladi: klassifikatsiya, asosiy parametrlar va o’lchamlar; umumtexnikaviy talablar; qabul qilish qoidalari; markirlanish, qadoqlanish, tashish, saqlash.
14 -15 Jarayonga standartlar texnik birxilligini ta’minlash maqsadida mahsulotning aloxida xayotiy bosqichlarida ishlarni bajarish uchun talablarni belgilaydi — loyihalash, tayyorlash, saqlash, tashish, foydalanish, eskirgandan keyin yo’qotish. Jarayonga standartlar texnologik operatsiyalarni bajarish jarayonida axoli sog’ligi va xayoti hamda atrof muhit muhofazasi talablarni belgilash kerak. Xozirgi kunda texnologik jarayonlarini boshqarish uchun standartlar, yani sifat menejmenti tizimlar bo’yicha standartlar katta axamiyatga ega — xujjatlarni boshqarish, mahsulotni sotib olish, kadrlarni tayyorlash va boshqalar. Xizmatga standart bir turdagi xizmatlar (turistik xizmatlar, transport xizmatlar va h.z.) yoki aniq xizmatlar (mexmonxonalar tasnifi, yuk tashish qoidalari) javob beradigan talablarni belgilaydi
16 Tekshirish (sinash, o’lchash, tahlil) usullariga standartlar birinchi navbatda mahsulot (xizmat) sifatiga qo’yilgan barcha majburiy talablarni har tomonlama tekshirishni ta’minlash kerak. Standartda belgilangan tekshirish usullari ob’ektiv, aniq va natijalarni qaytarilishini btlgilash kerak. Bunga erishish uchun standartlarda o’lchash xatoliklari va boshqa xalqaro ISO standartlarida keltirilgan ko’rsatkichlar bo’lishi kerak. Har bir usul uchun joyiga qarab quidagilar belgilanadi: - sinovlarni o’tkazish vositalar va yordamchi qurilmalar; - sinovlarni o’tkazish uchun tayyorlanish tartibi; - sinovlarni o’tkazish tartibi; - sinov natijalarni tahlil qilish qoidalari; - sinov natijalarni qayd qilish qoidalari; - sinovlarning ruxsat etilgan xatoligi.
17 -18 3.Standartlar toifalari O’zbekiston Respublikasida standartlashga doir quidagi me’yoriy hujjatlar qo’llaniladi: - xalqaro (davlatlararo, mintaqaviy) standartlar; - O’zbekiston Respublirasining davlat standartlari; - tashkilotning standartlari; - xorijiy mamlakatlarning milliy standartlari.
19 Davlat standartlari quyidagilar uchun ishlab chiqariladi: – ommaviy yoki yirik seriyali mahsulot uchun; – sohalararo mahsulot uchun; – bir turdagi mahsulotning asosiy texnik va foydalanishdagi ko’rsatkichlari uchun; – atrof muhit, inson sog’ligi, xayoti va mulkining xavfsizligini ta’minlovchi talablar uchun; – mahsulotlarning texnik va axborot mosligi va o’zaroalmashinish talablari uchun;
20 Tashkilot standartlari faqat bitta korxonada ishlab chiqarilayotgan mahsulot uchun tayohlanadi: – agar mahsulotga birorta ham me’yoriy hujjat mavjud bo’lmasa va yuqori toifadagi me’yoriy hujjatni ishlab chiqarish o’zini oqlamasa; - agar mavjud bo’lgan me’yoriy hujjatlarda qo’yilgan talablarga qo’shimcha talablar, aniqliklarni kiritish zaruriyati paydo bo’lsa; – agar mahsulotni boshqa korxonada ishlab chiqarilishi yo’lga qo’yilsa, yuqorirok toifadagi standart ishlab chiqarilishi kerak.