Stator zanjiriga qo’shimcha qarshilik R1Q larni ulab asinxron motor koordinatalarini rostlash

Statik moment 0,5Msn=const va stator toki chastotasining f1=20, 40 Gs qiymatlari uchun asinxron motorning katalogda berilgan nominal ko‘rsatkichlari asosida boshqa ko‘rsatkichlarini hisoblash.



114
Stator zanjiriga qo’shimcha qarshilik R_1Q larni ulab asinxron motor koordinatalarini rostlash. Bu usul asosan rotori qisqa tutashtirilgan asinxron motorlarning o’tkinchi jarayonlarida tok va moment qiymatlarini rostlashda (cheklashda) qo’llaniladi. (4.3) formuladan kelib chiqqan holda, stator zanjiriga qo’shimcha R_1Q qarshilikning ulanishi berilgan tezlikda (sirpanishda) stator va rotor tokining kamayishiga olib keladi. Boshqacha qilib aytganda, sun’iy elektromexanik tavsiflar koordinatalar tizimining 1 – choragida tabiiy tavsifdan chapda joylashadi. R_1Q qarshilikning ulanishi ideal salt yurish tezligi ₀ ni o’zgartirmaydi va hosil bo’ladigan sun’iy elektromexanik tavsiflar to’plamini qurishga imkon beradi (4.6a – rasm). 1 tavsif asinxron motorning tabiiy elektro-mexanik tavsifi (R_1Q =0), qolgan tavsiflar qo’shimcha qarshiliklarning R_1Q11Q21Q3 qiymatlariga mos ravishda to’g’ri keladigan 2, 3, 4 sun’iy elektromexanik tavsiflardir.
Stator zanjiriga ulanadigan qo’shimcha qarshiliklarning amaliy ahamiyati shundaki, bu qarshiliklarning qiymatiga proportsional ravishda asixron motorni ishga tushirishdagi qisqa tutashuv toki I_k.t. qiymatini cheklash imkonini beradi.
4.6b – rasmdagi mexanik tavsiflar tahlili shuni ko’rsatadiki, R_1Q=ar bo’lganida ₀ = const bo’lib, tabiiy va sun’iy tavsiflar uchun ideal salt yurish tezligi o’zgarmaydi va barcha tavsiflar ₀ nuqtadan boshlanadi. 1 – tavsif asinxron motorning tabiiy tavsifi bo’lib (R_1Q =0), qolgan sun’iy tavsiflar qarshiliklarning R_1Q11Q21Q3 qiymat-lariga mos keluvchi 2, 3, 4 sun’iy tavsiflardir. Sun’iy tavsiflarning M_K va S_K qiymatlari R_1Q qiymatiga mos ravishda (4.9) va (4.10) ifodalar bo’yicha kamayadi. (4.8) bo’yicha esa s=1 qiymatda asinxron motorni ishga tushirish momenti ham R_1Q qiymatiga qarab kamayadi. Mexanik tavsiflar tahlili shuni ko’rsatadiki, bu usul tezlikni rostlashga yaramaydi, chunki tezlikni rostlash diapazoni juda kichik; Mexanik tavsiflarning bikrligi ham, M_K ning qiymati R_1Q ga teskari proportsional bo’lib, R_1Q ning oshishi bilan yuklanganlik xususiyati ham kamayib boradi va quvvat isrofi ko’p bo’ladi. Shuning uchun ham bu usul amaliyotda kam qo’llaniladi.
Bu usul odatda asinxron motorning turli o’tkinchi jarayonlarida, ya’ni ishga tushirish, revers va tormozlash vaqtlarida tok va momentni cheklash maqsadlarida qo’llaniladi.



4.6 – rasm. Stator cho’lg’amiga ulangan qo’shimcha qarshiliklar yordamida koordinatalari rostlanadigan asinxron motorning elektromexanik (a) va mexanik tavsiflari (b)


Rotor zanjiriga qo’shimcha qarshilik R_2Q larni ulab, asinxron motor koordinatalarini rostlash. Bu usul asinxron motor toki va momentini rostlash bilan bir qatorda tezligini rostlashda ham qo’llaniladi. Sun’iy elektromexanik tavsiflari 4.6a – rasmdagidek ko’rinishga ega bo’ladi va ulardan ishga tushurish toki I_QT=I_IT ni rostlash (cheklash) uchun foydalanish mumkin.

116
(4.9) tahlilidan ma’lumki, bu usul bilan asinxron motorning sun’iy mexanik tavsiflarini qurganimizda R_2Q ning har qanday qiymatlarida ideal salt yurish tezligi ₀ va momentining maksi-mal (kritik) qiymati M_K o’zgarmay qolaveradi. Ammo (4.10) bo’yicha sirpanishning kritik qiymati S_K o’zgaradi. 4.7 – rasmda asinxron motorning rotor zanjiriga ulangan qo’shimcha qarshiliklarni o’zgar-tirib tezligini boshqarish jarayonining mexanik tavsiflari keltirilgan bo’lib, bu yerda, 1 – tabiiy tavsif (R_2Q =0) va 2 – 3 (R_2Q3 > R_2Q2) sun’iy tavsif-lardir.
Tezlikni rostlash diapazoni MQ O’TM niki kabi D=(2 3): 1 bo’lib, tezlikni chuqurroq rostlaganimizda mexanik tavsifning bikrligi kamayib boradi; tezlik asosiy tezlikdan pastga qarab rostlanadi; rostlanish silliqligi R_2Q qiymatining silliq o’zgarishiga bog’liq; rostlash jarayonida elektr energiya isrofi katta. (4.5) bo’yicha quvvat isrofini tahlil qiladigan bûlsak, sirpanish S ning oshishi rotor zanjirida quvvat isrofini oshishiga olib keladi va bu esa FIK kamayishiga sabab bo’ladi.
Bunday usul bilan tezlikni rostlash qisqa muddatli ish rejimida ishlayotgan elektr yuritmalar uchun maqsadga muvofiqdir. Masalan, yuk ko’tarish mashina va mexanizmlarining elektr yuritmalarida keng qo’llaniladi.



4.7 – rasm. Rotori cho’lg’amiga ulanadigan qo’shimcha qarshiliklarning turli qiymatlariga mos keluvchi faza rotorli asinxron motorning mexanik tavsiflari