Строение клетки

Qo'shimchalar sitoplazmaning vaqtinchalik tarkibiy qismidir. Bu zaxira ozuqa moddalari.
Organellalar - sitoplazmaning ma'lum funktsiyalarni bajaradigan doimiy tuzilmalari. Bular mitoxondriyalar, ER, lizosomalar, ribosomalar va boshqalar.


4. Yadro, yadro tarkibi, yadro komponentlarining vazifalari.
Yadro mavjudligi bo'yicha hujayralar 2 guruhga bo'linadi:

• 
  prokaryotik (yadrosiz). Bularga bakteriyalar va ko'k-yashil suv o'tlari kiradi.
  
• 
  eukaryotik (yadro mavjud).
  

Tashqarida yadro tashqi va ichki ikkita membrana bilan qoplangan, ular orasida bo'shliq - EPS kanallari bilan aloqa qiladigan perinuklear bo'shliq mavjud.
Yadro membranasi yadroning ichki muhitini sitoplazmadan ajratib turadi va moddalarning yadroga oqishini tartibga soladi.
ichida yadro sharbati bilan to'ldirilgan - karyoplazma , oqsillarga asoslangan.
Yadroda yadrochalar mavjud. Ularning vazifasi noma'lum, ma'lumki, bo'linish davrida ular yo'qoladi.
Nuklein kislota RNK va ribosomalar yadrochalarda hosil bo'ladi.
Xromatin yadroda joylashgan bo'lib , u granulalar yoki topaklar shakliga ega . Xromatindan xromosomalar hosil bo'ladi - irsiy ma'lumot tashuvchilar. Ular tayoqchaga o'xshash shaklga ega. Har bir xromosoma birlamchi konstriksiya yoki sentromera orqali 2 ta qo'lka bo'linadi .
Tsentromeraning joylashishiga qarab , bir necha turdagi xromosomalar ajralib turadi:

1. 
   metasentrik (teng qirrali)
   
2. 
   submetasentrik (teng bo'lmagan)
   
3. 
   akrosentrik (bir yelka juda uzun, ikkinchisi juda qisqa).
   

Ba'zi xromosomalarda ikkilamchi siqilish mavjud. Xromosomaning bu hududida interfaza yadrosida yadro hosil bo'ladi. Xromosoma birlamchi siqilish hududida bir-biriga bog'langan ikkita xromatiddan iborat. Hujayra bo'linishi tugagach, har bir xromosomaning xromatidalari turli hujayralarga kiradi va mustaqil xromosomalarga aylanadi. Xromosomalarning asosiy kimyoviy tarkibiy qismlari DNK (taxminan 40%) va oqsillar (taxminan 60%).
O'simlik va hayvon organizmlari hujayralarida xromosomalar soni doimiydir.
Jinsiy hujayralardagi xromosomalar to'plami haploid deb ataladi va lotincha n harfi bilan belgilanadi .
Jinsiy bo'lmagan hujayralardagi (somatik) xromosomalar to'plami diploid deb ataladi va 2 n bilan belgilanadi .
Bir xil turdagi organizmlar hujayralarida ma'lum bir o'lcham, shakl va raqam bilan tavsiflangan xromosomalar to'plami deyiladi karyotip .
Hujayradagi barcha xromosomalarni 2 guruhga bo'lish mumkin:

• 
  autosomalar jinsiy bo'lmagan xromosomalar bo'lib, ular erkaklar va ayollar uchun bir xil.
  
• 
  heterosomalar - jinsiy xromosomalar, ular organizmning jinsiy xususiyatlarini aniqlaydi.
  

Inson karyotipi 46 ta xromosomadan iborat bo'lib, ulardan 44 tasi autosomalar va 2 tasi jinsiy xromosomalardir.