ISFT 2023
Mavzu: Birhad va Ko’phadlar
Students: Roziyeva Zarina
Alimova Gulnoza
Group: FFB 06 (mini group 4)
Teacher: Rajapova Sarvinoz
Birhad - bir haddan iborat algebra ifodasidir. Monomiallar sonlar, butun sonlar va ko'paytiriladigan yoki bo'linadigan o'zgaruvchilarni o'z ichiga oladi. Monomial 40 yoki 3000 kabi raqamning o'zi va a yoki m kabi o'zgaruvchi bo'liBundan tashqari, ko’phad sifatidagi birhadlar faqat musbat koʻrsatkichli darajalardan iborat boʻlishi mumkin.
- (faqat 0 , 1 , 2 , 3 , … va hokazo)
- Mana birhadlarga bir nechta misollar.:
- ; ; ; 5; ;
Monomialning son qismi koeffitsient deb aytiladi. Agar raqam qismi yo'q bo'lsa, u 1 deb qabul qilinadi. Masalan, xy koeffitsienti 1, –xy koeffitsienti -1 ga teng. - Monomialning son qismi koeffitsient deb aytiladi. Agar raqam qismi yo'q bo'lsa, u 1 deb qabul qilinadi. Masalan, xy koeffitsienti 1, –xy koeffitsienti -1 ga teng.
- Birhadning standart shakli - uning eng oddiy shakli hisoblanadi:
Yodda tutingki, monomiallarda birinchi navbatda koeffitsientlar, keyin esa kattaroq ko'rsatkichli o'zgaruvchilar hisoblanadi! - Bajarish uchun misollar
- Standart shaklda qayta yozing:
a) c) b) d) a) b) c) d) Birhadlarni qo‘shish va ayirish - Birhadlar bir xil noma’lum qismlariga ega bo'lsa, qo'shilishi yoki ayirilishi mumkin. Koeffitsientlar qo'shiladi yoki ayiriladi, noma’lum qismi bir xil bo'lib qoladi:
- A
- Bu xolatda () qo'shib bo'lmaydi, chunki harf qismlari bir xil emas.
a) c) f) i) b) d) g) j) c) e) h) k) Ko’phadlar - Ko'phad bu o'zgaruvchilar ya’ni noma’lum, koeffitsientlar va qo'shish, ayirish, ko'paytirish va manfiy bo'lmagan butun sonli ko'rsatkichli darajalarda iborat matematik ifodadir.
- Quyida ko’phadlarga oid misollar keltirilgan:
, , , . Ko'phad - bu matematik ifodaning maxsus turi hisoblanadi. Matematik ifoda - bu o'zgaruvchilar, doimiylar va ular ustida bajariladigan matematik amallar bilan ifodalangan son. , , , , , . - Yuqoridagi iboralarning ba'zilari ko’phadlar (ko'k rangda) ko’phad bo’lmagan ba'zilari esa (qizil rangda). Ko’phadlarni qaysi iboralarda faqat qo'shish, ayirish, ko'paytirish va manfiy bo'lmagan butun sonli ko'rsatkichlar daraja amallari borligini aniqlash orqali ajratish mumkin.
- Ko’phad bo'lmagan ifodalar boshqa amallarni o'z ichiga olgan ifodalar hisoblanadi.
- Ko’phadlar sonlarni ifodalaydi, shuning uchun ham har qanday matematik amallar raqamlarda bajarilgani kabi ko'phadlar ustida ham bajarilishi mumkin. Ko'phadlarni qo'shish, ayirish yoki ko'paytirish natijasida boshqa ko'phad olinadi. Ko‘phadlar bo‘linganda ratsional ifoda hosil bo‘ladi.
Ko’paytirish - Ikkita koʻphadni koʻpaytirish uchun, birinchi koʻphadning har bir hadini ikkinchi koʻphadning hadlari bilan koʻpaytirish, soʻngra hosil boʻlgan o’xshah ko’phadlarni qo’shish yoki ayirishni o’z ichiga oladi. Ko’phadlarni ko'paytirishda ko'rsatkich darajalar uchun ko’paytirish qoidasini esda saqlash kerak bo’ladi.
- Ko’phadlarni ko’paytiruvchilarga ajratish
- Koʻphadlarni koʻpaytiruvchi ajratish koʻphadlarni ularning ekvivalent koʻpaytmasi sifatida qayta yozish jarayonidir. Ko’phadni ko’paytiruvchiga ajratishning uchta umumiy usuli bor: guruhlash, almashtirish va belgilashdan foydalanishdir.
Guruhlash usuli orqali ko’paytiruvchilarga ajratish - Guruhlash usuli orqali ko’paytiruvchilarga ajratish
- Almashtirish usuli orqali ko’paytiruvchilarga ajratish:
- Ko’paytiruvchilarga ajrating .
-
Agar bo’lsa u holda ko'phad quyidagi ko’rinishida bo'ladi
Do'stlaringiz bilan baham: |
