Sug’urta faoliyati sohasidagi munosabatlarni hamda sug’urta bozorini takomillashtirish chora

Sug’urta xizmatlari bilan ta’minlanganlik darajasi

2022 yil uchun sug’urta turlari bo’yicha jami sug’urta mukofotlarining yalpi ichki mahsulotga nisbatan ulushi va umumiy aholiga nisbatan jon boshida ko'rsatilgan o’rtacha sug’urta turlari bo’yicha xarajatlar O’zbekistan, Qozog'iston, Turkiya va Tojikiston kabi davlatlar bilan taqqoslangan holda quyida 2-jadvalda keltirilgan.

2. 
   jadval: Sug'urta bilan ta'minlanganlik darajasi
   

	Hayot		Umumiy sug’urta		Baxtsiz hodisa va sog’liq		Jami
	%	jon boshiga AQSH dollarida	%	jon boshiga AQSH dollarida	%	jon boshiga AQSH dollarida	%	jon boshiga AQSH dollarida
O’zbekiston	0.17	3.91	0.52	12.09	0.01	0.28	0.70	16.28
Qozog’iston	0.27	31.24	0.50	58.52	0.09	10.14	0.86	99.90
Turkiya	0.21	21.85	1.13	119.71	0.23	24.52	1.57	116.08
Tojikiston	-	-	0.26	2.79	-	-	0.26	2.79

Manba: Axco Global statistika ma'lumotlari asosida
Markaziy osiyo davlatlari kesimida qaralganda ham O’zbekiston sug’urta bozori umumiy aholiga nisbatan taqqoslaganda kichik hisoblanadi. Bozorda kuchli o'sish sur'atlarini ta’minlashda ko'p jihatdan ko'chmas mulk va qurilish biznesi muhim rol o’ynaydi.

Sug’urta bozori ishtirokchilari

O‘zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot va Moliya vazirligi reestrida 41 ta sug’urta kompaniyasi mavjud bo‘lib, ulardan 33 tasi umumiy sug’urta 8 tasi hayot sug’urtasi bo’yicha xizmatlarni taklif etadi.

2023-yilning birinchi choragida jami yozilgan sug’urta mukofotlari bo‘yicha uchta yirik davlat sug‘urta kompaniyasi – “O‘zbekinvest”, “Kafolat”, “O‘zagrosug‘urta” bozorning 36,3 foiz umumiy ulushi bilan mos ravishda birinchi, ikkinchi va to‘rtinchi yirik sug‘urta kompaniyalari bo‘ldi. 2016-yilda ular 50% dan ko'proq bozor ulushiga ega bo'lgan.
2022 yilda umumiy sug'urta faoliyatidagi aktivlari bo’yicha eng katta sug’urta kompaniyalari quyidagilar hisoblanadi.
O'zbekinvest Apex Insurance O'zagrosug'urta
Kafolat Insurance Company
Gross Insurance Kapital Sug’urta My Insurance Alfa Invest
Euroasia Insurance SQB Insurance
0 200 400 600 800 1 000 1 200 1 400 1 600 1 800
milliard so'm

3. 
   rasm: Aktivlari bo’yicha eng katta sug’urta kompaniyalari
   

Manba: O’zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot va Moliya vazirligi ma;lumotlari asosida

Bozor konsentratsiyasi

Umumiy sug’urta sohasida faoliyat olib boruvchi kompaniyalarning bozor ulushi 3-jadvalda keltirib o’tilgan. Top - 10 kompaniyalarning umumiy bozordagi ulushi yillar mobaynida kamayib bormoqda, bu O‘zbekistonda umumiy sug‘urta sohasidagi sug’urta komaniyalari soni 2016 yildagi 23 tadan 2022 yilda 33 taga oshganidan dalolat beradi.

3. 
   jadval: Bozor ulushi bo'yicha kompaniyalarning taqsimlanishi
   

Bozor ulushi	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020	2021	2022
Top 5 kompaniyalar	58,67	58,91	57,05	59,34	63,02	61,96	57,44	60,24	52,53	46,02	53,56
Top 10 kompaniyalar	81,38	81,92	79,97	79,62	84,43	82,85	80,92	78,73	68,55	68,99	72,31

Manba: Axco Global statistika ma’lumotlari asosida

Qayta sug'urta

Milliy qayta sug'urta bozori

O'zbekistonda milliy qayta sug'urtalash kompaniyalari mavjud emas. To'g'ridan-to'g'ri litsenziyalangan yirik sug'urtalovchilarning bir nechtasi qayta sug'urtalovchi sifatida harakat qilish uchun yetarli darajada kapitallashtirilgan. Bunday kompaniyalar fakultativ qayta sug'urtalashni taklif qilishadi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 2-sentabrdagi PF-5177-sonli Farmoniga muvofiq valyuta liberalizatsiyasidan so‘ng, milliy sug‘urta kompaniyalari qayta sug‘urta shartnomalarini sotib olish uchun xorijiy valyutani erkin sotib olishlari mumkin bo’ldi. Bu milliy sug'urtachilarning xalqaro qayta sug'urta bozorlaridan foydalanishga bo'lgan qiziqishi va istagining oshishiga olib keldi.
Milliy yirik sug'urta kompaniyalari hozirda ko’plab brokerlar va qayta sug'urtalovchilar bilan ishlaydi. Axco kompaniyasining O’zbekiston sug’urta bozori hisobotida yozilishicha, 2018-yilda milliy kompaniyalar qayta sug’urtalash orqali joylashtirgan xavflarning aksariyati Buyuk Britaniya (58%), Rossiya (9%), Janubiy Koreya (8%), Ozarbayjon (6%), BAA (4%), Xitoy (3%), Germaniyada (2%), Shveytsariya (2%), Fransiya (1%) va boshqa mamlakatlar (6%) to’g’ri keladi.
2019-yil 2-avgustda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentning PQ-4412 sonli sug‘urta bozorini rivojlantirishga ko‘maklashish to‘g‘risida Qarori imzolandi. Ushbu qaror milliy qayta sug'urta kompaniyasini ochish va xorijiy qayta sug'urta brokerlarining O'zbekistonda ishlash uchun tegishli sertifikatga berilishini ta’minlaydi.
Qarorda qayta sugʻurta faoliyatini amalga oshiruvchilarga quyidagicha ustav kapitali bo’yicha majburiyat qo’yilgan:

• 
  2020-yil iyulidan: 35 milliard so‘m;
  
• 
  2022-yil iyulidan: 45 mlrd. so‘m.
  

Ko'pgina kichik kompaniyalar o'zlari sug'urta qilgan risklarni saqlab qolishadi va qayta sug'urtalashdan foydalanmaydilar. Ammo mulk kabi katta risklar ko'pincha qayta sug'urtalovchilarga beriladi. O‘zbekistonda davlat qayta sug‘urtalovchi kompaniyasi yo‘q. Lekin davlatga qarashli yirik kompaniya – “O‘zbekinvest” ma’lum bir qisimdagi qayta sug‘urtalashni o‘z zimmasiga oladi.