Сукут сақлашга қаратилган ўйинлар. Д.М.Хамраева Болаларда дудуқланишни бартараф этишда сукут сақлаш тартиби катта аҳамиятга эга. Ушбу тартибда: - Болаларда дудуқланишни бартараф этишда сукут сақлаш тартиби катта аҳамиятга эга. Ушбу тартибда:
- нутқий мулоқат чекланади;
- сукут сақлаш ўйинлари ташкил этилади;
- Логопедик машғулотлар одатда сукут сақлаш тартибидан бошланади. Дудуқланувчи бола учун сайр, кундузги уйқу, тинч ўйинлардан иборат бўлган кун тартиби бўлиши керак. Сукут сақлаш тартиби даврида оилада тинч муҳит яратилиб, болани ҳар қандай мулоқотдан сақлаш мақсадга мувофиқдир.
Бундай тартиб мактабгача ёшдаги боланинг нерв фаолиятини тинчлантиришга самарали таъсир кўрсатади. - Бундай тартиб мактабгача ёшдаги боланинг нерв фаолиятини тинчлантиришга самарали таъсир кўрсатади.
- Сукут сақлаш даврида болаларни кино, театрга турли байрамлар меҳмонга олиб боришлар чекланади. Телевизор кўриш ҳам болани нерв фаолиятини зўриқтиради, дудуқланишни кучайтиради. Болаларни тинч ўйин, расм чизиш, қуриш ясаш, пластириндан нарса ясаш, майда қул маторикасини ривожлантирувчи мозаика, домино ўйинларига жалб қилиш лозим бўлади
Шуни эсда тутиш лозим, катталарнинг тўғри нутқи бола учун намунадир. Бола катталарнинг нутқига, ҳаракатларига тақлид қилиб худди шундай гапиришга ҳаракат қилади. Уй шароитилда ота-оналар ўз нутқларига эътиборлироқ бўлиб, бола билан мулоқотда бўлганда секин ва паст оҳангда сўзлашилади. - Шуни эсда тутиш лозим, катталарнинг тўғри нутқи бола учун намунадир. Бола катталарнинг нутқига, ҳаракатларига тақлид қилиб худди шундай гапиришга ҳаракат қилади. Уй шароитилда ота-оналар ўз нутқларига эътиборлироқ бўлиб, бола билан мулоқотда бўлганда секин ва паст оҳангда сўзлашилади.
- Ота-оналар болалар билан мулоқатга киришишлари ўйин тарзида бўлимши самарали кечади, маслан: сукут сақлаш ўйини, бу ўйиндан асосий максад-жим туриш, агар бола гапириб юборса, ўйин қоидаси бузилади.
Бу асосий шартни бажарилиши катталар томонидан рағбатлантирилади. - Бу асосий шартни бажарилиши катталар томонидан рағбатлантирилади.
- Сукут сақлаш тартиби 10-14 кунгача олиб борилади, албатта бола нутқининг ҳолати ҳисобга олинади. Бу даврда бола жуда кам гапириши, икки-учта сўзлардан фойдаланиши керак. Бола кўпинча ўйнаётган пайтда ўз-ўзи билан гаплашади, агар бола хотиржам, ўйинчоқлари билан тинч гаплашса, сукут сақлаш тартиби бузилган ҳисобланмайди, лекин бола ўз нутқини кўп ҳолларда бошқара олмайди, бундай ҳолда, катталар болаларни бошқа тинч ўйинларга чалғитишлари керак бўлади.
- Сукут сақлаш ўйинларини логопед тавсия этади, ота-оналар эса ушбу ўйинларни бола билан уйда олиб борадилар.
“Сукут сақлашни биламиз” ўйини. - Катта одам кўринадиган жойга соат қўяди (агар қум соат бўлса бола учун қизиқарли бўлади). “тилимз жуда кўп ҳаракат қилиди, у чарчади ва жим бўлиб қолди, ким биринчи гапириб юборса, шу бола ўйинчоқ бериши лозим бўлади”. Бу ўйин учун маълум вақт берилади, шу вақтда бола расм чизади, лойдан нарса ясайди. Ютқазган бола онасига ўзининг севимли ўйинчоғини беради;
“Саҳий сеҳргар ухлаяпти”ўйини. - Ўйин шарти эртак кўринишида бўлади: “Сахий сеҳргар одамлар учун жуда кўп меҳнат қилди, чиройли уйлар қурди, далаларга нарсалар экди, у чарчаб ухлаб қолди, шунинг учун одамлар жимлик, осойишталикни сақлаяптилар, ҳеч ким гаплашмаяпти, машиналар сигнал чалмаяпти, сен ҳам уни уйғотмай, жимгина ўйнагин, кубиклардан шаҳар қургин, альбомга шу сеҳиргарни расмини чизгин”, болани рағбатлантириш учун (олдиндан чиройли безатилган) “Сеҳирли таёқча” берилади. (кечки соат болалар учун кинофильм кўришга руҳсат берилади).
“Кинода” - Логопед болаг тушунтиради: “Энди биз кинога борамиз, томоша залида тинч иш керак, гаплашмаслик, бошқаларга ҳалақит бермаслик керак”. Бу пайтда бола ўз ўйинчоғи, қўғирчоғига ўзининг альбоми, китобларини кўрсатади, ўйиндан сўнг бола рағбатлантирилади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
