Sulfat hám nitrat kislota aralaspasin potenciometrik amıqlaw

Kurs jumısnin du'zilisi. Menin' kurs jumısım 30 betten ibarat bolıp Eki bab to'rt joba juwmaq ha'm paydalang'an adebiyatlar birinshi bo'limi Kirisiw qism Sulfat nitrat kislatalari haqqında mag'lıwmatlar berilgen.
I. BAP Sulfat kislatasi ham alınıwı usillari
1.1 Elektrokimyoviy analiz usillari

Sulfat kislota H2 SO4 - eki tıyanaqlı kúshli kislota. Onıń elektron hám dúzılıw formulaları tómendegishe (altıngugurtning 6 elektronı kislorod atomları tárep jıljıǵan ). Alınıwı — Sulfat kislotanı alıw ushın tómendegi sxema tiykarında baratuǵın ximiyalıq reaksiyalardı ámelge asırıw kerek: FeS2→ SO2 → SO3 → H2 SO4. Fizikalıq ózgeshelikleri. Ápiwayı sharayatta hidsiz, reńsiz, salmaqli moysimon suyıqlıq ; tıǵızlıǵı 1, 83 g/sm³ (15 °C-de), qatıw temperaturası 10, 45 °C, qaynaw temperaturası 296, 2 °C. Sulfat kislota suwdı ózine yutib, kóp muǵdarda issiklik shıǵaradı. Usınıń sebepinen onı suyultirishda kislotaǵa suw qosıw unamsız aqıbetlerge alıp keledi (kúshli jarılıw júz bolıwı múmkin). Sulfat kislotanı suyultirish ushın onı ozozdan suwǵa qosıladı. Sulfat kislota dıń suwdaǵı eritpelerin sovitish jolı menen onıń H2 SO4

•H2 O, H2 SO4
•2 H2 O, H2 SO4
•4 H2 O quramlı gidratlari alınǵan. Sulfat kislota sulfatlar hám gidrosulfatlar payda etedi. Konsentrlangan Sulfat kislota kúshli oksidleytuǵın. Sulfat angidriddiń Sulfat kislota dagi eritpesi „tutovchi“ Sulfat kislota yamasa oleum atı menen júritiledi. Sulfat kislota altıngugurt, altıngugurt kolchedani FeS2, sulfit angidrid SO2 hám basqa den da payda etinadi. Sulfat kislota ximiya sanaatınıń zárúrli ónimi. Tógin tayarlawda, metallurgiyada, neftni tazalawda, boyawshılıq sanaatında, jasalma talshıqlar, portlaytuǵın elementlar, xlorid kislota alıwda, qorǵasınlı akkumulyatorlarda elektrolit retinde hám basqalarda isletiledi.
Sulfat kislota óndiristegi uwlı zatlı gazlar (SO2 hám NO2), sonıń menen birge, SO3 hám H2 SO4 puwi talay qáwipli bolıp tabıladı. Sol sebepli qurılmalardı jaqsılap germetiklash hám samallatıw kerek. Sulfat kislota terini kúshli kuydiradi, ol menen islegende qorǵaw quralları (kóz áynek, rezina qolǵap, aljapqısh, etik) den paydalanıw zárúr. Akumulatorlarga da bul kislota quyıladı.
Kóbirek úyreniwBul maqalada Ózbekstan milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maǵlıwmatlarınan paydalanılǵan.
Ximiya
Ximiyaǵa tiyisli bul maqala shala bolıp tabıladı. Siz onı boyitib, vikipediyaga járdem beriwińiz múmkin. Nitrat kislota HNO3 - kúshli bir tıyanaqlı kislota. Suwsızı biyqarar suyıqlıq. Buyım. m. 63, 016. Suwsız Nitrat kislotanıń suyıqlanıw temperaturası — 41, 59 °C, qaynaw temperaturası 84 °C, tıǵızlıǵı - 1, 513 g/sm³. Nitrat kislota suw menen qálegen koefficientte aralasadı. Suwsız Nitrat kislota (98—100% li) bólme temperaturasında tutab bóleklenedi, bunda payda bolǵan NO2 den hawa sarı kóriniske kiredi.

Nitrat kislota qaynatilganida da bóleklenedi:

Ámelde tıǵızlıǵı 1, 44 g/sm³ bolǵan 63—65% li konsentrlangan kislota isletiledi. Nitrat kislota — kúshli oksidleytuǵın. Usınıń sebepinen metallarga tásir ettirilgende vodorod ajralıp shıqpaydı. Konsentrlangan nitrat kislota qaytarılıw ónimi hár túrlı bolıwı múmkin. Oǵan ádetdegi sharayatta Fe, Al, Cr, Au hám Pt tásir etpeydi. Cu, Ag, hám Ag ni eritib, ózi NO2 ge shekem qaytarıladı. Sn, As, P, B kislotalarına shekem oksidlenedi:
Suyultirilgan nitrat kislotanıń oksidlovchilik ózgesheligi júdá kúshli, ozi bolsa NO, NH4 NO3 hám basqa ónimlerge shekem qaytarıladı :

3 Cu + 8 HNO3 = 3 Cu (NO3) 2 + 2 NO + 4 H2 O

4 Mg + 10 HNO3 = 4 Mg (NO3) 2 + NH4 NO3 + 5 H2 O
PbS + 8 HNO3 = 3 PbSO4 + 4 H2 O + 8 NO
3 HCl + HNO3 = 2 H2 O + 2 Cl2 + NOCl
Platina da zer suvida (3 HCl*HNO3) eriydi.
3 Pt + 4 HNO3 + 12 HCl= 3 PtCl4 + 4 NO + 8 H2 O
Eń áhmiyetlisi nitrat kislotanıń metallar menen reaksiyasında vodorod ajralmaydi. Eger nitrat kislotaǵa metallеmеslеr tásir ettirilse metallmaslar kislotalarǵa deyin oksidlenedi:
S+6 HNO3 (kons) =H2 SO4+6 NO2 +2 H2 O
Suyultirilgan nitrat kislota fosforni ortofosfat kislotaǵa shekem oksidleydi:

3 P+5 HNO3+2 H2 O=3 H3 PO4+5 NO

Uglerod nitrat kislota tásirinde CO2 ge shekem oksidlenedi:
3 C+4 HNO3=3 CO2 +2 H2 O+4 NO
Nitrat kislota duzları suwda jaqsı eriytuǵın aq qattı elementlar. Olar selitralar dep ataladı. NaNO3 - natriyli, KNO3 - kaliyli, Ca (NO3) 2 - kalsiyli, NH4 NO3 - ammoniyli selitra bolıp tabıladı. Duzlarınıń bólekleniwi 3 qıylı: Eń aktiv metallardıń (magniydan chapda turǵan ) nitratları bóleklense nitritlar hám kislorod payda boladı :
2 KNO3 = 2 KNO2 + O2
Eger metalldıń aktivligi kemrek hám metall Mg hám Cu arasında jaylasqan bolsa bul metallardıń nitratları bólekleniwinde metal oksidi, NO2 hám kislorod payda boladı. 2 Zn (NO3) 2 = 2 ZnO + 4 NO2 + O2 Eger metallar aktivligi kem bolsa, nitratlardıń bólekleniwinde metalldıń ózi, NO2 hám kislorod payda etedi:

2 AgNO3= Ag + 2 NO2 + O2

Hg (NO3) 2= Hg + 2 NO2 + O2
Konsentrlangan nitrat kislota (HNO3) menen xlorid kislota (HCl) qospası, 1 kólem nitrat kislotaǵa 3 kólem xlorid kislota qosılsa, " zer suvi" dep atalatuǵın kúshli oksidleytuǵın payda boladı :
HNO3 + 3 HCl = Cl2 + NOCl + 2 H2 O
Bul qospa altın hám platinani hám de kislotalarda erimeytuǵın birpara metallardı eritadi. Labaratoriyada nitrat kislotanıń duzlarına joqarı konsentrasiyali sulfat kislota tásir ettirip alınadı :

2 NaNO3 + H2 SO4=Na2 SO4 + 2 HNO3 Nitrat kislota

Sanaat kóleminde nitrat kislota alıw ushın tiykarǵı sheki onim ammiak hám hawa esaplanadı :

4 NH3+5 O2=4 NO+6 H2 O

2 NO+O2=2 NO2
Oksidleniw procesi 900 °C de Pt-Rh katalizatori qatnasıwında alıp barıladı. Basqasha usılda azot hám kisloroddan azot (II) oksidi, keyininen onı NO2 ge shekem oksidleniwi de múmkin. Payda bolǵan azot (Iv) oksidi kislorod qatnasıwında suwda eritiladi:

4 NO2+O2+2 H2 O = 4 HNO3