Sulfat hám nitrat kislota aralaspasin potenciometrik amıqlaw

Azotli tóginler. Tóginlatlar retinde kalsiy nitrat - Ca (NO3) 2 isletiledi. Ohakni nitrat kislota menen neytrallaw nátiyjesinde alınadı. Natriy nitrat - NaNO3 chili selitrasi dep ataladı. Tábiyiy halda tek Chilida kútá úlken rezerv halda ushraydı. Kaliyli selitra - KNO3 hind selitrasi dep ataladı. Suniy túrde kaliy xlorid hám natriy nitrat tásirinen alınadı. Ammoniyli selitra - NH4 NO3 de kóp isletiledi. Konsentrlangan Nitrat kislota portlaytuǵın elementlar, sulfat hám fosfat kislotalar, aromatik nitrobirikmalar, bo'yagichlar alıwda isletiledi. Nitrat kislota bug'i nápeske tegsa za-harlaydi, terini kuydiradi. Konsentrlangan Nitrat kislota organikalıq elementlarǵa tekkanda portlaydı hám órt shıǵadı.

1.2 Potensiometriya usılı
Potensiometrik analiz usılları elektrod potensialın ashıwǵa tiykarlanǵan bolıp, elektrod potensialı menen eritpediń konsentraciyası arasındaǵı baylanısıwdı úyrenedi. Elektrolit eritpesine elektrodlar túsirilgende, elektrod menen eritpe arasındaǵı sirt shegarasında potensial júzege keledi. Potensiometrik analiz usılları elektrod potensialın ashıwǵa tiykarlanǵan bolıp, elektrod potensialı menen eritpediń konsentraciyası arasındaǵı baylanısıwdı úyrenedi. Elektrolit eritpesine elektrodlar túsirilgende, elektrod menen eritpe arasındaǵı sirt shegarasında potensial júzege keledi.
Potensiometrik analiz usılları tikkeley hám tikkeley bolmaǵan usıllarǵa boiinadi. Tikkeley usıllarda. elementlardıń konsentraciyaları hám aktivliklari (pH, pM, rA), dissotsiatsiya konstantalari (rKa, pKb), teń salmaqlılıq hám turaqlılıq konstantalari, eriwsheńlik kóbeytpeleri hám basqa fizikalıq-ximiyalıq shamalar anıqlanadı. Tikkeley bolmaǵan usıllar járdeminde titrlash (protolitom etriya, oksredmetriya, kompleksimetriya hám sol sıyaqlılar ) dawamında titrlashning aqırǵı noqatı tabıladı.
Potensiometrik analiz usılları elektrod potensialın ashıwǵa tiykarlanǵan bolıp, elektrod potensialı menen eritpediń konsentraciyası arasındaǵı baylanısıwdı úyrenedi. Elektrolit eritpesine elektrodlar túsirilgende, elektrod menen eritpe arasındaǵı sirt shegarasında potensial júzege keledi. Bul potensial Nernst teńlemesi járdeminde ańlatıladı :

Eger Nernst formulasına F hám R kiritip, natural logarifimdan o'nli lagarifimga ótsek, T= 298 K de quydagi formulanı alamız.

Potensiometrik analiz usılları tikkeley hám tikkeley bolmaǵan usıllarǵa boiinadi. Tikkeley usıllarda. elementlardıń konsentraciyaları hám aktivliklari (pH, pM, rA), dissotsiatsiya konstantalari (rKa, pKb), teń salmaqlılıq hám turaqlılıq konstantalari, eriwsheńlik kóbeytpeleri hám basqa fizikalıq-ximiyalıq shamalar anıqlanadı. Tikkeley bolmaǵan usıllar járdeminde titrlash (protolitom etriya, oksredmetriya, kompleksimetriya hám sol sıyaqlılar ) dawamında titrlashning aqırǵı noqatı tabıladı. Potensiometriyada potensialdı ólshew ushın indikator (vodorod selektiv shıyshe, natriy yamasa basqa ionǵa selektiv shıyshe yamasa membrana, metall, metall oksid hám basqa ) hám salıstırıwlaw (normal vodorod, gúmis xloridli, talliy xloridli, to'yingan sózel hám basqa ) elektrodlar isletiledi. Potensiometriyaning ayırım ionlardı anıqlawǵa mólsherlengen indikator elektrodları isletiletuǵın tarawına ionometriya dep ataladı. Salıstırıwlaw elektrodları ólshew dawamında turaqlı temperaturada óz potensialın ózgertirmeydi. Potensiometrik titrlashning aqırǵı noqatın tabıw ushın esaplaw, sızılma (integral, differensial, ekinshi dárejeli tuwındı, iymek sızıqlardı tuwrılaw — Gran) hám arnawlı bir potensial (pH) ge shekem titrlash usılları bar.
Eritpege batırılǵan elektrod potensialı eritpe degi erigeng element muǵdarına qaray ózgeredi. Sonday eken elektrod potensialınıń ózgeriwin ólshew jolı menen elementtıń muǵdar analizini ótkeriw múmkin.

Potensiometrik analiz metodı anıqlanıwı kerek bolǵan element eritpesine batırılǵan eki elektroddıń potensiallar ayırımasini ólshewge tiykarlanǵan.

Nernst teńlemesi boyınsha anıqlanatuǵın indikator elektroddıń potensialı eritpe konsentraciyasına proporsional bolıp tabıladı.
RT
EqE°+ Ín C
n F
Lekin indikator elektroddıń potensialın tuwrıdan-tuwrı ólshep bolmaydı. Onıń potensialı ámeliyatda indikator elektrod hám salıstırma elektrodlardan dúzilgen galvanik elementtiń elektr jurgiziwshi kúshi (e. yu. k.) ma`nisi menen olshenedi.
Eind. el, xalıq. Egalvanik Esolishtirma q cons
Biraq, qoyındaǵı sebeplerge kóre voltmetrdi elektrodlarǵa tuwrıdan-tuwrı ulab anıqlaw múmkin emes:

1) voltmetriniń islewi ushın málim muǵdardaǵı elektr tokı kerek. Eger bul júzimdi dúzilgen galvanik element shosil etetuǵın bolsa, ol sholda reaksiyaǵa kirisiwiwshi elementlar konsentraciyasınıń ózgeriwi nátiyjesinde, sol galvanik element potensialınıń tómenlewi baqlanadı,

2) elementtiń ishki qarsılıǵı sham kernewdiń tómenlewine alıp keledi. Sol sebepli elementtiń ólshenerlik potensialı onıń real potensialınan kishi boladı.
Element potensialınıń shaqiqiy ma`nisin alıw ushın, ólshew processinde odan kem muǵdardaǵı tok ótip turıw kerek. Bul talaplarǵa juwap beretuǵın ólshew ásbapı potensiometr bolıp tabıladı

Av-kernewdi sızıqlı bóliwshi

RACq KAC
K-proporsionallıq koefficiyenti
G-galvanometr
S-qayta jalǵawshı
S-shınjırǵa belgisiz yacheykani (Ex) jalǵawda potensialı málim bolǵan standart element (Es) ni jalǵawda isletiledi.
Om nızamına qaray
1) EABq IRABqKIAB
2) EACq IRACq K IAC
EpEx EpEs
Birinshi teńlemeni ekinshisine bolsaq, ol sholda
EAB K I AB AB AC
 q  q  bunnan EAC q EAB  boladı.
EAC K I AC AC AB
Eger EAC q ES hám EAC q EX bolsa,

G. K den dúzilgen shınjırda tok bolmaydı.

Bul waqıtta Av shınjır arqalı R batareyadan úzliksiz tok ótedi. Bul sharayattan paydalanıp izbe-iz S dıń sonday noqatı tabıladıki ol jaǵdayda G arqalı tok ótimsiz bolsın hám belgisiz yacheykaning E. YU. K. i standart elementtiń e. yu. k. iga salıstırǵanda tabıladı.
ACX AC
EX qEACx q EAB  ES q EACs q EAB 
AB AB
Birinshi teńlemeni ekinshisine bolıp qoyidagini tabamız :

bunnan boladı.

SHunday etip eki sızıqlı soshasini ólshep hám standart elementtiń E. YU. K. ini bilgen sholda EX ni tabıw múmkin. Bunday ólshewlerde vestonning standart elementi qollanıladı.

Tekserilip atırǵan elementtiń e. yu. k. ini anıqlaw ushın joqarıdaǵı formuladan paydalanıladı. Elementtiń sxeması

Cd (Hg) CdSO4  8/3 H2 O ( to'yingan), Hg2 SO4 ( to'yingan) / HgCd (Hg) ámelgeme. Elementten tok otip atırǵanda elektrodta qoyındaǵı yarım reaksiyalar júz boladı :
Cd (Hg)  Cd2+ + Hg (suyıq ) + 2 e - anod
Hg22+ + 2 e -  2 Hg (suyıq ) katod
Temperatura 250 S bolǵanda veston elementiniń standart potensialı E0 q 1, 0183 v.
Potensiallardı tuwrıdan-tuwrı ólshew ásbapları
Bunday ásbaplarǵa elektron -voltmetrleri kiredi.
Elektron -voltmetrilari shınjırda tok kúshi 10 -12 - 10 -14 a bolǵanda isleydi hám olar jalǵanǵanda anıqlanıp atırǵan element potensialı ózgermeydi. Bunday ásbaplar rN-metrler dep ataladı hám olardıń shkalaları millivoltlarda dárejelengen boladı.
Potensiometrlerde isletiletuǵın elektrodlar.
Indikator elektrodı potensialınıń ózgeriwin baqlaw ushın onı potensialı málim bolǵan basqa elektrod menen galvanik elementte jalǵaw kerek. Bunday elektrod salıstırma elektrod dep ataladı.
Salıstırma elektrodlarǵa qoyılatuǵın talaplar :
1) Potensialı maqlum hám turaqlı bolıwı :
2) Potensial anıqlanıp atırǵan element konsentraciyası hám quramına ulıwma baylanıslı bolmawi
3) tayarlawǵa ońaylıq bolıwı kerek.
Salıstırma elektrodlar retinde kóbinese to'yingan sózel elektrodı hám gúmis xloridli elektrodlar isletiledi.
// Hg2 Cl2 (to'yingan), KCl (to'yingan) /Hg -sózel elektrodı
// AgCl (to'yingan), KCl (to'yingan) / Ag -gúmis xloridli elektrod
Potensiametrik titrlash - eritpege batırılǵan elektrod potensialınıń erigen element muǵdarına baylanıslı túrde ózgeriwine tiykarlanǵan titrlash.
Indikator elektrod - anıqlanatuǵın element konsentraciyasına qaytar tásir etiwshi elektrod.
Salıstırma elektrod - ózi batırılǵan eritpediń quramı qandaylıǵınan qaramastan yacheykadan az muǵdardaǵı tok ótkende potensialı ózgermeytuǵın elektrod.
Katod- qaytarılıw procesi baratuǵın elektrod.
Anod- oksidleniw procesi baratuǵın elektrod.