Сув сарфини мослаштирувчи ва сакловчи иншоотлар
Download 1.58 Mb. Pdf ko'rish
|
5ст
|
• Koagulyasiya (lot. coagulum — quyqa, coagulatio — ivish, quyuqlanish) — dispers, ayniqsa, kolloid sistemalarda zarrachalarning oʻzaro birlashib yiriklashgan agregatlar hosil qilishi. Koagulyasiya ohirigacha borsa, loyqa hosil boʻlib, agregatlar choʻkadi yoki yuqori qatlam hosil qiladi. Kolloid sistema tiniqlashadi. Ayrim holda Koagulyasiya natijasida gʻovak fazaviy butun sistema boʻyicha tarqalgan koagulyasion (gel) struktura hosil qiladi. Koagulyasiya natijasida sistemaning rangi oʻzgaradi yoki u loyqalanadi. Koagulyasiyaga adsorbsion kuchlar (minimumga intilish) sabab boʻladi. Elektrostatik kuchlar (bir xil zaryadlangan zarrachalarning birbiridan itarilishi) esa unga qarshilik qiladi. Koagulyasiy dispers sistemaning termodinamik beqarorligini namoyish etishidir. Koagulyasiya 2 bosqichda sodir boʻladi: 1) agregativ barqarorlikning yoʻqolishi va zarrachalarning birlashishi (yashirin K.); 2) hosil boʻlgan zarrachalar agregatlarining choʻkishi (yoki qalqib yuzaga chiqishi ochiq K.) Agar K. oʻz-oʻzidan sodir boʻlsa, avtokoagulyasiya deyiladi. [1] Odatda, K. fizik yoki kimyoviy taʼsir natijasida roʻy beradi: elektrolitlar va noelektrolitlar elektr maydoni, harorat, yorugʻlik, yuqori chastotali elektromagnit tebranishlari, keskin siljitish yoki aralashtirish, dispers muhitning oʻzgarishi va boshqa K.ga sabab boʻlishi mumkin. Elektrolitlar taʼsirida K. sodir boʻlishi borasida bir nechta qoidalar mavjud; 1) elektrolitning K.ga sabab boʻladigan minimal konsentratsiyasi — K. chegarasi. U loyqalanishning choʻkma hosil boʻlishi yoki rang oʻzgarishining boshlanishi bilan aniqlanadi; 2) kolloid zarracha zaryadiga qarama-qarshi zaryad saqlovchi elektrolit ioni K.ga sabab boʻlishi mumkin; zaryadi qancha yuqori boʻlsa, uning koagulyasion qobiliyati shuncha koʻp boʻladi (Shulse —Gardi qonuni); 3) organik ionlarda ularning adsorbsiyalanish qobiliyati ortishi bilan K. hodisasi kuchayadi. K. hodisasi tabiatda va turmushda keng tarqalgan. • Tuproq zarrachalarining katta-kichikligi, oqar suvlarning tiniq yoki loyqa boʻlishi ham K.ga bogʻliq. K. oziq-ovqat, dorishunoslik, kimyo, lokboʻyoq sanoatida keng qoʻllaniladi. K. tabiatda ham keng tarqalgan, mas, qonning ivishi, oqsillar K.si va boshqa reagentlar (koagulentlar) suvdagi zarrachalarni yirik parchalarda bog'lanishga imkon berib berib ularni chunki to'planish bo'limiga tushuradi. Ko'pincha reagent sifatida Al 2/SO413*18 H2O oltingugurtli alyuminiy yoki Fe SO4 * 7H2O temir tuporasi Fe Cl3 xlorli temir ishlatiladi. • Reagent tayyorlash va xossalash uchun reagent xo'jaligi xizmat qiladi. Reagent xo'jaligi bitta eritma tayyorlash ikkita eritmani sarflash va bitta xissalash bakidan nazorat qiladi. • Reagent xo'jaligini tashkillashtirish jadvallari reagentlarni meyyorlashtirish. Suv sifati, tarkibi va reagent xo'jaligining to'yimliligini yaxshilash uslublari orasidagi o'zaro bog'liqlik. • PX kougulent suyuqlikni tayyorlovchi moslamalarni nasos dozlovchini (suyuqlik baklari) tozalash stansiyasi binosida saqlanadigan reagent saqlanadigan omborlarni o'z ichiga oladi. • Reagent xo'jaligining sxemasi • 1-suyuqlik baki • 2-suv berilish yo'li • 3-sarf baki • 4-suvdagi dozalovchi diagfragma • 5-dozalovchi bachogi • 6-voranka, suv ketish nayi • Reagent omborlari. • Reagent xo'jaligini tashkillashtirishning ikki xil yo'nalishi ma'lum. • 1-Ta'minlovchi zavodlardan tayyor maxsulot olinib maxsus sozalamalar yordamida ishlov berilayotgan suvga yuborish ko’zlanadi. • 2- Keyinchalik ishlov berilib, meyorlashgan (dozalashga) qulay maxsulotga yetkazish uchun yarim tayyor maxsulotlarni zavodlardan olishga asoslangan. • Tozalanayotgan suvga ishlov berilayotgan reagentlar kukun yoki granula (quyuq dozalash) ko'rinishida yoki suyuqlik yoki suspenziya (suyuq dozalash) ko'rinishida yuboriladi. • Ikkala usul xam reagent xo'jaligida suvni tozalash kompleksini tashkillashtirishni talab qiladi. 1-usulda suv tozalash zavodida tayyor maxsulot ombori va tozalash qurilmalari bo'lishi shart. 2-usulda reagent yarim tayyor maxsulot qurilmasida meyyorlarni hisobga olgan xolda, ombordan tashqarida tayyorlanayotgan suvga reagentni tayyorlovchi va tozalovchi moslamalar bo'limini ko'zda tutish kerak. Shu bilan birga reagentlarni quruq shaklda qoplab omborlash tirash yoki yuqori konsentratsiyalangan suyuqliklarni maxsus idishlarda saqlash kerak bo'ladi. • Koagulentlarni yetkazib berilayotgandagi yuqotilmalarni va uni ortish tushurish ishlaridagi og'ir mehnatni baklarni yetkazib berishdagi kamchiliklarni kamaytirish maqsadida hozirgi kunda koagulentlarni suyuqlik shaklida saqlash ommalashtirilgan. Shu maqsadda suvni tozalash zavodlarida koagulent katta hajm rezervuarlarida yuqori konsentratsiyalangan (30%) suyuqlilarni, koagulent bilan to'ldirish ko'zda tutilgan. Koagulentnining konsentrlangan suyuqlilarni yetkazib berish jarayonida, ular sarf baklariga quyilib 10-12% ichimlik konsentrant darajasiga yetkazilib, so'ng ishlov berilayotgan suvni dozalaydi. • Quruq turdagi reagentlarni saqlash baklari yaqinidagi yopiq inshoatlarning 1-qavatida saqlanadi. • Ishqorlar saqlanadigan omborlarni boshqa saqlash omborlaridan bo’lishi kerak. U yerda ishonchli shamollatish tizimi bo'lishi shart. Bu yerni loyihalashtirishda kuchli ta'sir yetkazuvchi va zaxarli moddalarni saqlash uchun uskuna va omborlarning texnik qoidalarini hisobga olish shart. Bu qoidalar xlor va amiak saqlanadigan omborlar uchun ham hisobga olinadi va bu omborlar suv tozalash zavodlarining quyi nuqtalarida joylashtirish tavsiya etiladi. • Reagent omborlarini loyqalashtirishda transport vositalaridan tushurish yo'llarini va transport bilan mexanik kuraklar yordamida reagent baklarini ortish yo'llarini hisobga olish kerak. • Suvni tozalash kompleksida reagent xo'jaligini tashkillashtirishda reagentlarni saqlash o'zgachaligi xususan; ohakni koagulentlar bilan bir omborda xlorni ohakni esa yog'och bochkalarda quruq salqin va yaxshi shamollaydigan holda saqlash kerak. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI 1. Maxmudova I.M., Saloxiddinov A.T. Qishloq yaylovlar suv ta’minoti. – T.: Shinor-ENK, 2013. – 151 b. 2. Maxmudova I.M, Saloxiddinov A.T. Qishloq va yaylovlar suv ta’minoti – T.: Xorazm, 2002. – 136 b. 3. Ovodov V.S. Selskoxozyaystvennoe vodosnobjenie i obvodnenie moskva 1984 g. -480 st. 4. QMvaQ 2.04.02-97 Suv ta’minoti. Tashqi tarmoq va inshootlar. - Toshkent 1997 - 137b. 5. Karambirov N.A. Selkoxozyaystvennoe vodosnabjenie.– Moskva: Kolos, 1986. – 445b. E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!!! Download 1.58 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|