Сув сарфини мослаштирувчи ва сакловчи иншоотлар

tushunchalari. 
Suv sifatini yahshilash darajasiga qarab 2ta asosiy bosqichga ajratiladi: 1-darjada 
sifatini yahshilash tozalash deyiladi . Suvni tozalash suv sifatiniTOST korxonaalr 
talablari darajasiga yetkazish .Suvga maxsus ishlov berish –suvni sifatini korxonalar 
talablari darjasigacha yetkazish yoki suvga yangi xusuiyat berish tushuniladi. 
Aloxida korxonalar suvni sifatiga maxsus talab qoyadilar.Masalan selyuloza 
tayorlash tekistil korxonalarda bug’ korxonalrda dvigatellar suvni qattiqligi GOST 
talablari darjasidan (7mgekv/l) kam bo’lib 2-305 mgekb/l dan ayrim korxonalarda 0.2-
0.35 mgekb/l gacha bo’lishi talab qilinadi. 
Barcha korxonalar suvni sifatiga yuqori talablar qoyadilar sovutish uchun suvdan 
foydalanganda suv tarkibida suzib yuruvchi moddalarni miqdori 50-200mg/l karbonot 
qattiqligi 2-7 mgekb/l bo’lishi zarur. 
Suv maxsus ishlov berilish tushunchasiga suvga yangi xussuyat berish xam 
kiradi.Masalan suvni stabillashtirish .Suv sifati ishlatiladigan GOSTtalablariga javob 
beradi lekin stabil bo’lmasligi mumkin .Suvni stabilliligi suv o’tkazadigan quvurlarni 
korroziyaga duchor va quvur devorlarga qotishmalar xosil bo’lishiga sabab bo’ladi. 
Suvni stabillashtirish suvga maxsus ishlov berish usullaridan biri bo’ladi.Suvni stabilligi 
vodoprovod tarmog’I quvurlarni va suv tashish quvurlarni ishlashga tasir qiladi 

---

3.Suvni tindirish usullari
Suvni tindirish ikki yoki bir bosqichli tartib bo’yicha amalga oshiriladi. 
Ikki bosqichli tartib bo’yicha
1 bosqich –suvga maxsus reagentlar bilan ishlov berish usuli
yordamida tindrish 
2 .bosqich –suvni filtirlash
Bir bosqichli tartib boyicha –suv faqat filtilanadi(sekin filtirlarda) 
1-chizma .Reagent li suvni tozalash umumiy sxemasi 
1 - HCI 
2 – Aralashtirgich
3 - Reagent xo’jaligi
4 – Tindirgich 
5 - Tezkor filtr
6 - Xlorlash qurilmasi
7 - Toza suv rezervuari 

---

Ichimlik suvi nma? 
•
Ichimlik ichish uchun mos va sifat mezonlariga javob beradigan suv 
hisoblanadi, ya'ni suv xavfsiz va mazasi yaxshi. Dunyoda ushbu mezonlar 
Yevropa hamjamiyati tomonidan ma'qullangan va keyinchalik har bir 
mamlakat moslashuvi bilan qabul qilingan. 2002 yil 1 yanvardan boshlab 
mamlakatimizda "SanPiN 2.1.4.1074-01 sanitariya qoidalari va normalari" 
nomli hujjat amalda. 

---

Suvsiz bizning mavjudligimiz imkonsizdir. Yaxshi suvsiz, yaxshi 
yashash imkonsizdir. 
•
Suv tananing hujayralariga ozuqa moddalarini yetkazib beradi va 
chiqindi mahsulotlarni tashiydi, termoregulyatsiya va nafas olish 
jarayonida ishtirok etadi. Barcha tizimlarning normal ishlashi 
uchun odam kuniga kamida 1,5 litr suv talab qiladi. 
•
Paradoksal haqiqat: suv hayot uchun zarur, ammo u ham 
dunyoda kasallanishning asosiy sabablaridan biridir. 
•
Sifatsiz suvdan foydalanish xavfliligi mikrobiologik bo'lishi mumkin: 
tabiatdagi suv ko'plab mikroorganizmlarni o'z ichiga oladi, 
ularning ba'zilari odamlarda vabo, tif, gepatit yoki gastroenterit 
kabi kasalliklarni keltirib chiqaradi. 
•
Suvning ifloslanishi kimyoviy bo'lishi mumkin. Bunday holda, iflos 
suv ichishning oqibatlari darhol va ham sodir bo'lishi mumkin 

---

Ichimlik suvi ta'minoti uchun suvni tozalashning asosiy usullari 
•
Suvni tozalash muammosi uni ichishga yaroqli qilish uchun qayta ishlash 
jarayonida uning fizikaviy, kimyoviy va biologik o'zgarishlari masalalarini 
qamrab oladi. Tabiiy xususiyatlarini tozalash va yaxshilash. 
•
Ichimlik suvi bilan ta'minlash uchun suvni tozalashning asosiy usullari - 
tozalash, rangsizlantirish va dezinfeksiya qilish. 

---

Cho'kindi to'plash orqali suvni aniqlashtirish 
•
Ushbu funksiya aniqlagichlar, cho'kindi rezervuarlari va filtrlar 
tomonidan amalga oshiriladi. Tozalagichlarda va cho'kindi 
rezervuarlarida suv sekinroq harakat qiladi va zarrachalar 
cho'kadi. Eng kichkina kolloid zarrachalarni cho'ktirish uchun 
suvga koagulant eritma (alyuminiy sulfat, vitriol yoki temir xlorid) 
qo'shiladi. Natijada cho'kindi hosil bo'ladi, ular to'xtatilgan qattiq 
moddalar va kolloid moddalarni cho'ktirishga olib keladi. 
•
Suv aralashmalarining koagulyatsiyasi molekulyar tortishish 
kuchlari ta'siri ostida ularning o'zaro yopishishi natijasida yuzaga 
keladigan eng kichik kolloid va to'xtatilgan zarralarning 
kattalashishi jarayoni deb ataladi. 

---

Filtrlash
Filtratsiya qattiq zarralarni suyuqlikdan ajratishning eng keng tarqalgan usuli 
hisoblanadi. Bundan tashqari, eritilgan eritmadan nafaqat tarqalgan zarralar, 
balki kolloidlar ham ajratilishi mumkin. 
Filtrlash jarayonida to'xtatilgan qattiq moddalar filtr muhitida va filtr 
materialining zarralarini o'rab turgan biologik plyonkalarda saqlanadi. Suv 
to'xtatilgan zarralardan, koagulant qopqog'idan va ko'pgina bakteriyalardan 
ozod qilinadi. 

---

Rangsizlantirish 
Suvning rangsizlanishi, ya'ni turli xil rangli kolloidlarni 
yoki butunlay erigan moddalarni yo'q qilish yoki 
oqartirishga koagulyatsiya, turli oksidlovchi moddalar 
(xlor va uning hosilalari, ozon, kaliy permanganat) va 
sorbentlar (faol uglerod, sun'iy qatronlar) yordamida 
erishish mumkin. 

---

Suvni zararsizlantirish (zararsizlantirish) 
•
Cho'kindi to'planishi va filtratsiya suvni patogen bakteriyalardan to'liq 
ozod qila olmasligi sababli dezinfeksiyalashda quyidagi usullar 
qo'llaniladi: 
•
bakterial hujayra fermentlarini o'ldirishi mumkin bo'lgan kuchli 
oksidlovchi moddalarni suvga (xlor, yod, kaliy permanganat, vodorod 
peroksidi, natriy va kalsiy gipoxlorit, suyuq xlor va oqartirish vositasi) 
kiritish; 
•
suvni 80 ° C haroratgacha qizdirish (pasterizatsiya) - 100 ° C 
(sterilizatsiya); 
•
ultrabinafsha nurlari bilan suvni nurlantirish; 
•
ozonatsiya; 
•
ultratovushga ta'sir qilish; 
•
mikroorganizmlarga suvga oligodinamik ta'sir ko'rsatadigan kumush yoki 
boshqa metallarning kiritilishi. 
•
Amaliy qo'llanmalar 1, 3 va 4-usullarni topdilar. 

---

Xlorlash 
•
Xlor hidini yo'qotish uchun tozalangan suvga xlor bilan bir vaqtda 
oz miqdorda ammiak qo'shiladi (suvni ammiaksiyalash). Suvga 
kiritilgan xlor Cl2 + H2O = HOCl + Hcl tenglamasiga muvofiq 
gipoxlor kislotani va xlorid kislotani hosil qiladi. Gipoxlor kislotasi 
HOCl - barqaror bo'lmagan birikma, gipoxlorit ioni OSl hosil 
bo'lishi bilan ajralib turadi. Shu bilan birga, ikkala gipoxlor kislotasi 
va gipoxlorit ionlari bakteriyalarni o'z ichiga olgan holda organik 
moddalarga oksidlovchi ta'sir ko'rsatadi. Xlorid kislotasi suvdagi 
karbonatlar bilan birlashadi. 

---

Suvni dezodorizatsiya qilish 
•
Suvdan kiruvchi ta'm va hidlarni keltirib chiqaradigan moddalarni 
olib tashlash uchun uni tozalashning quyidagi usullari qo'llaniladi: 
•
aeratsiya (ta'm va hidni keltirib chiqaradigan ko'pgina 
moddalarning o'zgaruvchanligiga asoslangan); 
•
xlor, ozon, kaliy permanganat va boshqa oksidlovchi moddalar 
bilan oksidlanish (mikroorganizmlar va yosunlarning hayotiy 
faoliyati natijasida kelib chiqadigan hidni suvdan olib tashlash 
uchun); 
•
faollashtirilgan uglerod sorbsiyasi. 

---

Suvni tozalash bosqichlari 
Ko'pincha xloridlar, ftoridlar, sulfidlar, sulfatlar, metallar, xlor va 
organoxlorin aralashmalari, shuningdek, xrom, nikel, simob, qo'rg'oshin, 
mishyak, mis, radionuklidlar ko'rinishidagi sanoat ifloslanishini o'z 
ichiga olgan musluk suvining tarkibini hisobga olsak, ko'pchilik ishlab 
chiqaruvchilar ko'p bosqichli suv tozalash filtrlarini taklif qiladilar. 
Tozalashning har bir bosqichida bunday filtrdan o'tish jarayonida suv 
ma'lum aralashmalarni yo'qotadi. 

---

Birinchi bosqich
Birinchi bosqich suvni mexanik tozalashdan iborat bo'lib, 
uning davomida qum, loy, zang kabi begona zarralar 
chiqariladi. Bu polipropilen mash yordamida amalga 
oshiriladi, bu teshiklarning o'lchamiga qarab, faqat 
aralashmalar (mikrofiltratsiya) yoki aralashmalar va 
bakteriyalar (ultrafiltratsiya) saqlanadi. 

---

Ikkinchi bosqich 
2-bosqich - xlor, pestitsidlar, hidlarni olib tashlash. Adsorbtsiya 
sodir bo'ladi, ya'ni har qanday materialning zarralar yutilishi. Eng 
keng tarqalgan adsorbent tabiiy ko'mir filtri bo'lib, sintetik tolalar 
ham ishlatiladi. 
Ko'mirni tozalaydi, qoldiq xlorni, organik birikmalarni va bakterial 
sporalarni o'zlashtiradi va ichimlik suvining ta'mi, hidi, rangini 
yaxshilaydi. Ko'pgina ishlab chiqaruvchilar adsorbtsiya qobiliyati 4 
baravar yuqori bo'lgan kokos qobig'idan faollashtirilgan ugleroddan 
foydalanadilar. 
Filtr ichidagi bakteriyalar ko'payishini oldini olish uchun 
faollashtirilgan uglerod kumush qatlami bilan qoplangan. Ba'zi 
filtrlarda akvalen polimerli uglerod tolasi, ko'mir va sintetik 
materiallar aralashmasi ishlatiladi. 

---

3 bosqich - suvni yumshatish va uning og'ir metallardan chiqishi - ion 
almashinuvi. Yuqorida aytilganlarga qo'shimcha ravishda, yumshoq 
suv choy, qahva va boshqa ichimliklarning ta'mini bir necha bor 
yaxshilaydi, shuningdek yuvish va kundalik hayotda foydalanish uchun 
ko'proq mos keladi. 

---

Uchinchi bosqich
3 bosqich - suvni yumshatish va uning og'ir metallardan 
chiqishi - ion almashinuvi. Yuqorida aytilganlarga 
qo'shimcha ravishda, yumshoq suv choy, qahva va 
boshqa ichimliklarning ta'mini bir necha bor yaxshilaydi, 
shuningdek yuvish va kundalik hayotda foydalanish 
uchun ko'proq mos keladi. 

---

•
Chiqindi suvlarining umumiy miqdoridan 68 foizi mexanik tozalash, 
3 foizi fizik-kimyoviy, 29 foizi biologik hisoblanadi. Kelgusida 
biologik tozalash ulushini 80 foizga yetkazish rejalashtirilgan, bu 
tozalangan suvning sifatini yaxshilaydi. Bozor iqtisodiyoti 
sharoitida korxonalar zararli chiqindilarni qayta ishlash sifatini 
oshirishning asosiy usuli - jarimalar tizimi, shuningdek tozalash 
inshootlaridan foydalanganlik uchun to'lovlar tizimi. 

---

Suzib yuruvchi zarrachalarni cho’kish qonuniyatini o’rganish uchun labarotoriya 
sharoitida malum vaqt birligi ichida cho’kkan zarrachalarni miqdori aniqlan
adi.
Zarrachalrni 
cho’kish 
egri 
chizig’i.Bu 
chiziq 
xoxlagan 
vaqtidagi 
cho’kish 
tezligini 
aniqlash imkonini beradi. 

---

1- Cho’kindi xosil qilish kamerasi 
2- Choktirish zonasi 
3- Chokindi toplanadigan qismi 
4-Suv tezligini pasaytirish 
5-qo’ndirma 
6-Chokindini olib chiqish quvuri 
Vertikal tindirgich 

---