Qorning mexanik xususiyatlari. Qorning qarshiligini engish uchun qilingan ish yoki harakat natijasida issiqlik ajralib chiqadi, bu
issiqlik qorning harakatlanish uchun qilingan moslamalar ostida erishiga olib keladi va natijada suv pardasi hosil bo‘ladi. Bu suv qatlami ustida
harakat uchun mo‘ljallangan moslamalar sirpanadi, agarda moslamalar to‘xtab qolsa, bu suv qatlami muzlab qoladi va moslamalar qorga
yopishib qoladilar. Chang‘i va chanalarda harakat qilish uchun eng qulay sharoit -3
0
dan -10
0
temperatura oralig‘ida bo‘lar ekan. Qor zichligi
va harakat tezligi oshishi bilan ishqalanish koyeffitsentining qiymati (sirg‘alishi) kamayadi. Yog‘och chang‘ilar uchun 0,02, po‘lat uchun - 0,07
bo‘ladi. Temperatura 0
0
ga yaqin bo‘lganda chang‘i ostiga qor yopishishi kuzatiladi.
Qor yopishqoqligi-qor ko‘chkilari hosil bo‘lishida katta rol o‘ynaydi. Яngi yoqqan qor katta elastiklikka ega, ya’ni egiluvchanlikka va
zichligi katta qorga qaraganda kichik yopishqoqlikka ega.
Qor donalarining kattalashuvi-firnlanishi-plastik xususiyatlarining kamayishiga olib keladi. Яpon olimlarining ma’lumotlariga ko‘ra -
1 dan -3
0
gacha va -5 dan - 13
0
gacha qor yopishqoqligi qor zichligining funksiyasi holida quyidagi empirik formulalar yordamida aniqlanishi
mumkin:
9,81 10
7
: ( 0,10 - 0,19 ).
Qor qoplamidagi fizik - mexanik jarayonlar Qor qoplami paydo bo‘lishidan to tugashigacha bo‘lgan davr ichida qator fizik va
mexanik omillar ta’sir ko‘rsatadi, ularning ta’siri natijasida qor qoplamining tuzilishi, tarkibi va hajmi uzluksiz o‘zgaradi.
Bu omillar va ularning ta’siri xali to‘liq o‘rganilmagan. Fizik omillar va jarayonlarga rejelyatsiya, rekrestallizatsiya, vozgonka va
sublimatsiya, gelio va geoissiqliklarning ta’siri kiradi. Mexanik faktorlarga og‘irlik kuchi va shamol kiradi.
1.
Do'stlaringiz bilan baham: |
