Suyuqlik datchiklari

Manometrik datchiklar

Sezgir elementining turiga qarab manometrik datchiklami quyidagilarga ajratiladi: manometrik, silfonli va membranali (2.14- rasm).
2
.14 - rasm. Manometrik datchikiarning turlari:
_# a - membranali, b - silfonli, d - manometrik.
Manometrik termometrlar texnikaviy asbob bo‘Iib, termotizimning ish moddasi jihatidan gazli, suyuqlikli va kondensatsion turlariga ajratiladi. Bu asboblar -150°C dan 600 °C gacha bo‘lgan suyuqlik va gazsimon muhitlar haroratini o‘lchash uchun qoMlaniladi. Maxsus toidirgichli termometrlar esa 100°C dan 1000 °C gacha, bo'lgan haroratlarga mo‘ljallangan.
Asbobning tizimi (termobalon, kapilyar sig‘imlari, ish moddasi) asosan gaz (gazli asboblarda) va suyuqlik (suyuqli asboblarda) bilan boshlang‘ich bosimda toTdiriladi. Termobalon isishi bilan ishchi mod- daning bosimi oshadi. Buning natijasida asboblardagi membranalar, silfonlar manometrik quvurchalar harakatlanishi boshlanadi. Sezgir elementlar holati o‘zgarilishi natijasida ularga ulangan strelkalar holatini o‘zgartirib kontaktlami ishga tushiradi. Ushbu datchiklaming oTchash chegaralari ishchi moddaning qaynash va qotish haroratlari bilan cheklanadi.
Gazli manometrik termodatchiklaming o‘ziga xos kamchiliklari- dan biri issiqlik inersiyasining kattaligidir. Buning sababi: termobalon devorlari bilan uni toTdirgan gaz o‘rtasidagi issiqlik almashish koeffitsiyentining kichikligi va gazning o‘tkazish qobiliyatining pastligi.

3. 
   Termoqarshiliklar
   

Termoqarshiliklar haroratni qarshilik termometrlari bilan oTchash harorat o'zgarishi bilan o‘tkazgichlar qarshiligining o'zgarish xususiyatiga asoslangan. Demak, o‘tkazgich yoki yarimo‘tkazgichning omik qarshiligi uning harorati funksiyasidan iborat, ya’ni R=f(t). Bu funksiyaning ko‘rinishi termometr qarshiligi materialining xossalariga bogTiq. Ko‘pchilik toza metallaming elektr qarshiliklari harorat koTarilishi bilan ortadi, metall oksidlar (yarimo‘tkazkichlar) ning qarshiligi esa kamayadi. Qarshilik termometrini tayyorlashda quyidagi talablarga jaVob beruvchi toza metallar qoTlaniladi:

1. 
   Metall oTchanayotgan muhitda oksidlanmasligi va uning kimyoviy tarkibi o'zgarmasligi kerak.
   
2. 
   Metallning harorat qarshilik koeffitsiyenti yetarli darajada katta va stabillashgan boTishi lozim.
   
3. 
   Qarshilik harorat o‘zgarishi bilan to‘g‘ri yoki ravon egri chiziqli keskin chetlanishlar va gisterezis holatlarisiz o‘zgarishi kerak.
   
4. 
   Solishtirma elektr qarshilik deyarli katta boTishi kerak. Ma’lum haroratlar intervalida yuqoridagi talablarga platina, mis, nikel, temir, volfram kabi metallar javob beradi.
   

Qarshilik termometrining issiqlik sezgir elementi diametri 0,05...0,07 mm ga teng platina simdan (TSP) yoki diametri 0,1mm ga teng toza mis elektrolit simdan (TSM) ishlanadi. Sanoat ishlab chiqa- radigan platinali qarshilik termometrlari -200 °C dan + 650 °C gacha bo‘lgan haroratlarni o'lchashga mo‘ljallangan. Platina sim (2.15-rasm) chetlari tishli slyuda plastinaga induksiyasiz (biflar) o‘raladi. Plastinaga o'ralgan platina sim, uning izolatsiyasi va mexanikaviy mustahkamligini ta’minlash uchun, ikki tarafidan slyuda qoplagichlar bilan berkitiladi. Uchala slyuda detal (platina va qoplagichlar) kumush lenta bilan paket hosil qilgan.

2.15-rasm. Termoqarshilikning sezgirlik elcmenti.

Misli qarshilik termometrlarini sanoatda -50 °C dan + 180 °C gacha haroratlarni o‘lchash uchun chiqariladi. Standart misli qarshilik termometrining emal simi bir necha qavat qilib silindr shaklidagi plastmassa sterjenga o‘raladi. Sim lak bilan qoplangan.
2.6. Sath, bosim va burchak tezligi datchiklari
2.6.1. Sath datchiklari va ularning ish prinsiplari
Qishloq va suv xo'jaligida suyuqlik va mahsulotlar sathini aniqlash maqsadida qalqovichli (po‘kakli yoki paplavkali) gidrostatik va elektrodli sath datchiklari qo‘llaniladi.
Qalqovichli datchiklar suyuqlik sathi o‘zgarishini qabul qiladigan qalqovichdan va chiqish elektr signaliga o'zgartiradigan elementdan tashkil topgan bo‘ladi. 0‘zgartirgichlar sifatida aktiv yoki induktiv datchiklar ishlatiladi. 2.16, a - rasmda potensiometrik o‘zgartirgichli qalqovichli sath datchigining sxemasi ko'rsatilgan. Yengil qalqovichli (1) bilan potensiometrik datchikning (3) bog'lanishi blok (4) orqali o‘tkazilgan tros (2) yordamida amalga oshiriladi. Qalqovichning og‘irligi yuk (5) bilan moslashtirib boriladi. Suyuqlik sathining har qanday o'zgarishi sath o‘lchov birligiga moslangan ikkilamchi o‘lchov