Suyuqlikni muvozanat holati, gidrostatikaning asosiy tenglamasi, arxemed qonuni, tashqi va ichki bosim kuchlari, paskal qonuni

SUYUQLIKNI MUVOZANAT HOLATI, GIDROSTATIKANING ASOSIY TENGLAMASI, ARXEMED QONUNI, TASHQI VA ICHKI BOSIM KUCHLARI, PASKAL QONUNI
Muvozanat holatidagi suyuqliklarga bosim va og`irlik kuchlari ta'sir qiladi. Bosim suyuqlik egallagan hajmning har xil nuqdasida har xil qiymatga ega. Shuning uchun bosimni koordinata o`qlari x, y, z larning funksiyasi deb qarash kerak. Ko`rilayotgan suyuqlikda tomonlari dx, dy, dz ga teng bo`lgan parallelopipedga teng elementar hajm ajratib olamiz (2.2- rasm). Endi suyuqlikka ta'sir qiluvchi kuch­larning muvozanat holatini tekshiramiz. Og`irlik kuchining proyeksiyalari bo`lsin; ya'ni Elementar hajmning yOz tekislikda yotgan sirtiga Ox o`qi yo`nalishida p ga teng, unga parallel bo`lgan sirtiga esa ga teng bosimlar ta'sir qiladi (2.2-rasm). Bu sirtlarga ta'sir qiluvchi bosim kuchlari esa tegishlicha va larga teng. Olingan elementar hajm Ox o`qi bo`yicha muvozanatda bo`lishi uchun bu o`q bo`yicha yo`nalgan kuchlar yig`indisi nolga teng bo`lishi kerak:


Gidrostatikaning asosiy tenglamasi.
Tinch turgan idishdagi suyuliqni qaraymiz.Bu suyuqlikka og’irlik kuchi ta`sir etadi.Koordinata o’qlarini shunday yo’naltiramizki Oz o’qi vertikal yuqoriga yo’nalgan bo’lsin.Uholda massa kuchlarining koordinata sistemasidagi proektsiyalari quyidagicha bo’ladi; X=0, U=0, Z=-g.
Gidrostatik bosim p, suyuqlikning erkin sirtidagi bosim P erkin sirt xOy tekisligidan z masofada joylashgan bo’lsin. U holda eyler tenglamasi quyidagicha bo’ladi: .
Bu tenglamalardan bosimning Ox va Oy koordinatalariga bog’liq emasligi kelib chiqadi.U holda quyidagicha bo’ladi. dp=-rgdz.
Oxirgi tenglamani erkin sirtdagi A nuqtagacha bo’lgan oraliq uchun integrallaymiz va quyidagi tenglamani olamiz;

. ning qiymati h ga teng bo’lgani uchun , so’ngi tenglama quyidagicha yoziladi; yoki .

Bu gidrostatikaning asosiy tenglamasi deyiladi va u suyuqlikning ixtiyoriy nuqtasidagi bosimni suyuqlik turiga qarab va olingan nuqtaning erkin sirtdan qanday masofaga ekanligiga qarab aniqlanadi.
Gidrostatikaning asosiy tenglamasi ; suyuqlik ichidagi ixtiyoriy nuqtadagi bosim r suyuqlik erkin sirtidagi r bilan shu nuqtadagi suyuqlik ustuni bosimining yig’indisiga teng.
Arximed qonunining formula koʻrinishi:{\displaystyle {F}_{A}=\rho {g}V,}
Suyuqlik yoki gazga botirilgan har qanday jismga shu jism siqib chiqargan suyuqlik yoki gaz ogʻirligiga teng gidro-, aerostatik "koʻtarish kuchi" ta’sir qilishini ifodalaydi. Bu kuch jism sirtiga suyuqlik yoki gaz tomonidan ta’sir qiluvchi bosim kuchlarining teng ta’sir etuvchisi boʻlib, yuqoriga tik yoʻnaladi. Agar jismning ogʻirligi "koʻtarish kuchi"dan katta boʻlsa, jism choʻkadi, kichik boʻlsa – choʻkmaydi, teng boʻlsa, jism suyuqlik yoki gaz hajmining istalgan joyida boʻla oladi. Bu qonun bir jinsli boʻlmagan suyuqlik va gazlarga ham taalluqlidir
Hayotingizda biror marta suzish koʻzoynagingizni suv havzasining chuqur qismiga tushirib yuborib, uni qaytarib olishga uringanmisiz? Bu juda ham asabiylashtiradigan holat, chunki siz suvga shoʻngʻishga harakat qilganingiz sayin u sizni yuqoriga itaradi. Suyuqlikka va gazlarga choʻktirilgan jismlarga taʼsir qiluvchi yuqoriga yoʻnalgan kuch Arximed kuchi deyiladi.
Xoʻsh, nega suyuqlik va gazlar choʻktirilgan jismga yuqoriga yoʻnalgan kuch bilan taʼsir qiladi? Bu choʻktirilgan jismning ustki va ostki qismidagi bosimning farqi bilan bogʻlangan. Tasavvur qiling, biror kishi loviya bankasini suv havzasiga tushirib yubordi. 
[Voy, yanami?!]
Chunki manometrik bosim (P_{manometrik}=\rho gh)(Pmanometrik​=ρgh)left parenthesis, P, start subscript, m, a, n, o, m, e, t, r, i, k, end subscript, equals, rho, g, h, right parenthesis siz suyuqlikka chuqurroq tushganingiz sayin ortib boradi, bankaning ustki qismiga taʼsir qiluvchi pastga yoʻnalgan bosim bankaning ostiga taʼsir qiluvchi yuqoriga yoʻnalgan bosimdan kichik boʻladi.
Umuman olganda, bu oson. Arximed kuchi taʼsirining oldini olib boʻlmaydi, chunki choʻkkan jismning ostki qismi doimo ustki qismidan chuqurroqda boʻladi. Demak, suv tomonidan taʼsir qiladigan yuqoriga yoʻnalgan kuch pastga yoʻnalgan kuchdan kattaroq boʻladi.
[Shoshmang..Agar?]