T atamuratova, X. Ergasheva, M. Qurbonov mutaxassislik

Bitiruv malakaviy ishlarning kompozitsion tarkibi va mazmuni

• 
  qituvchi talabalarga bitiruv malakaviy ishning kompozitsion tuzilishi haqida ma'lumot beradi.
  

• 
  Ishning asosiy b limlari mazmunini oydinlashtiradi.
  
• 
  Obyekt tanlashning ilmiy izlanish maqsadi va vazifasini t ri shakllantirish hamda tadqiqotda q yilgan maqsadga erishish usullarining ahamiyatini ta'kidlaydi.
  
• 
  Talabalarning bitiruv malakaviy ish bajarishini tashkil qilish hamda shaxsiy flkrlarini ifodalashga faollashtiradi.
  

Bitiruv malakaviy ishi mehnat hisoblanadi va uni nafaqat ilmiy qiymati (mavzuning dolzarbligi va olingan natijalarning amaliy qiymati) b yicha, balki umumuslubiy tayyorgarligi va rasmiylashtirilganligi b yicha ham baholaydilar. Bitiruv malakaviy ishini tayyorlashning zaruriy bosqichi b lajak tadqiqotning kompozitsion tarkibini ishlab chiqish hisoblanadi, u ziga organik zaro aloqaga ega b lgan funksiyalar elementlarining yi indisini biriktiradi. T ri shakllantirilgan tuzilma talabaga ilmiy izlanishlarining maqsadi va vazifasini aniq shakllantirishga, obyektlar q ygan maqsadga erishishning fan va usullari, shuningdek, tayyorgarlik
bosqichlarini t ri tanlashga imkon beradi.
Ishning zamonaviy va sifatli ishlab chiqilgan kompozitsion tuzilishi muallifga ilmiy izlanishning umumiy strategiyasi tutashgan bosqichlarini yanada yaqqol tasavvur qilish imkonini beradi.
Ishning kompozitsion tarkibni ishlab chiqish uchun dastlabki manbalar, davriy nashrlar, chet el materiallari va tadqiqot muammolari b yicha mahalliy statistik qiymatlarni rganish lozim.

130
Bu tadqiqotda k riladigan barcha masalalarni qamrab olish va ularni amalga oshirish bosqichini t ri aniqlashda yordam k rsatish uchun ilmiy rahbar va talabaning maslahatchisi faol ishtirok etadi.

Bitiruv malakaviy ishining kompozitsion tuzilishi loyihasi y nalishga mos kafedralarda, albatta, muhokama qilinadi va a'zolar, odatda, ularning mazmuni b yicha muloqotlar va amaliy tuzatishlar kiritadilar.
Bitiruv malakaviy ishning kompozitsion tuzilishi ishdagi turli b limlar mazmunining kirish, asosiy qism, muallifning xulosa va takliflari qismi bilan mantiqan zaro bo lanishiga erishish imkonini beradi.
Ishning kompozitsion tuzilishini k rishning asosi materiallarni bayon qilishning ketma-ketligi va aniqligidir. B limlar mazmuni yetarli darajada va q yilgan maqsadga erishishga y naltirilgan b lishi kerak.
Bitiruv malakaviy ishining tarkibini quyidagilar tashkil qiladi:

• 
  titul vara i;
  
• 
  mundarija;
  
• 
  kirish;
  
• 
  asosiy qism (b lim, paragraflar);
  
• 
  xulosa (annotatsiya va ilova);
  
• 
  foydalanilgan adabiyotlar r yxati (bibliografiya);
  
• 
  ilova.
  

Bitiruv malakaviy ishida olingan materiallar matn yoki illyustrativ material k rinishida beriladi, muallif esa ikkala holatning ham ilmiy qiymati va amaliy ahamiyatini isbotlaydi.
Matnli va illyustrativ materiallarning hajmi hamda mazmuni shu mavzuning y nalishiga bo liq holda bitiruvchi kafedra tomonidan aniqlanadi.
Bitiruv malakaviy ishini rasmiylashtirish dissertatsiya ishini rasmiylashtirishga q yilgan talablarga mos ravishda amalga oshiriiadi, ishning mazmuni talabaning xabardorlik darajasi va ularning t plagan mavzusi b yicha ilmiy adabiyotlar t risidagi bilimlariga bo liq.
Talaba kataloglarni k rib chiqish va rganish bilan birga ilmiy tadqiqot mavzusi b yicha zining shaxsiy kartotekasini tuzadi, unda
131


muallif kitob nomi, nashr yili, nashriyot nomi, manbaning hajmi va qisqacha mazmuni yoritiladi. Bunda talaba bilimlarini kengaytirish uchun berilgan mavzu b yicha bibliografiya haqida tasavvurga ega b ladi. Bibliografik materiallar tahlil qilinadi va ishning birinchi b limi asosiga kiritiladi.
Titul vara i - bitiruv malakaviy ishning birinchi sahifasi hisoblanadi va qafiy qoida b yicha aniqlanadi.
Bitiruv malakaviy ishiga titul vara idan keyin mundarija joylashtiriladi.
Mundarijada b limlar, paragraflar va ishning boshqa barcha qismlarini qisqartirish yoki boshqacha shaklda berilishiga asosan matndagi sarlavhalar hamda betlarning raqamlari ketma-ketligi zgartirilmasligi kerak. Mundarijadagi sarlavhalar matndagi sarlavhalarni aynan takrorlashi lozim, biror b lim va paragrafning nomlanishi, shuningdek, uning ketma-ketligi va ish matnini mutlaq
aniq tushunish kerak.
Kirish - mavzuning dolzarbligini asoslash, qurilishi kerak b lgan maqsad va vazifalarni shakllantirishni zida saqlaydi. Bu barcha ma'lumotlar ishning barcha qismlarida, ya'ni ketma-ketlikda keltirilgan b lishi kerak. Kirishda quyidagilar yoritiladi:

• 
  tadqiqot mavzusining dolzarbligi;
  
• 
  tadqiqot mavzusi, maqsadi va vazifasi;
  
• 
  muammoning ishlab chiqilganligi;
  
• 
  tadqiqot fani;
  
• 
  tadqiqot obyekti;
  
• 
  ilmiy yangiligi;
  
• 
  amaliy ahamiyati.
  

Birinchi b lim ilmiy texnik adabiyotlardagi xshash topshiriqlarning nazariy va amaliy yechish holati haqidagi sharhni saqlashi lozim.
Ikkinch bo 'lim tadqiqot usuli va natijalari hamda uning tahlilini ishlab chiqish, sharhda taklif qilinayotgan muammolarning yechish y llarini zgartirish, faollashtirish, samarali foydalanish haqidagi ma'lumotlarni saqlashi lozim.
Shunday qilib, ikkinchi b lim tadqiqotning asosiy materialini zida mujassamlashtiradi.

132

Xulosa. Bitiruv malakaviy ishning ushbu b limi, odatda, umumiy hajmiga nisbatan 10-15 foizni tashkil qiladi, ishning alohida b limlari xulosa va takliflar bilan tugallanadi, ammo uning eng asosiylari butun ishning oxirida, ya'ni xulosa qismida umumlashtiriladi. Foyda- laniladigan adabiyotlar r yxati (bibliografik r yxat) kurs ishini rasmiylashtirish ketma-ketligi kabi amalga oshiriladi.