157
XYuSning
ixtiyorida qolgan foyda
(sof
f
oyda yoki f
oyda-
netto) summasi
Hisobotlarda foyda quyidagi ko‘
rinishlarda aks ettirilishi
mumkin
yalpi
foyda
sof
foyda
operatsion
foyda
XYuSlar faoliyatining umumiy moliyaviy natijalari
foyda
va zararlar to‘g‘risidagi hisobotda o‘z aksini topadi
Bu hisobot moliyaviy tahlil uchun zarur bo
‘lgan quyidagi muhim
ma’lumotlarni o‘zida
mujassam etadi
mahs
ulot
ni r
eali
zatsiya qili
shdan
olingan t
us
hum s
ummasi
soliqqa tortilgun
ga qadar foyda
summasi
foydadan olinadigan
so
liq
su
mmasi
158
realizatsiyadan tashqa
ri
dagi
xaraj
atl
ar
Foydani
tahlil
qilishda
uni shakllantirishning
turli manbalarini
hisobga olish kerak
Faoliyatning
odatdagi ko‘ri-
nishi bo‘yicha
daromadlar va
xarajatlar qu-
yidagi tarzda
hisoblanadi
eng avvalo,
sotilgan tovarlar, mahsu-
lotlar, ishlar, xizmatlardan (qo‘shilgan
qiymat solig‘i, aksizlar va shularga
o‘xshash majburiy to‘lovlar chegirilgan)
olingan tushum va ularning tannarxi
o‘rtasidagi farqdan iborat bo‘lgan yalpi
foyda aniqlanadi
Boshqa daromadlar va xarajatlar
quyidagilardan iborat
olinis
hi l
ozi
m bo‘
lgan f
oi
zl
ar
to‘lanishi lozim bo‘lgan foizlar
boshqa tashkilotlarning faoliyatida
ishtirok
etishdan
olingan daromadlar
boshqa operatsion daromadlar
realizatsiyadan tashqaridagi
daromadl
ar
159
soliqqa tortilgunga qadar XyuSning foydasi va
foydadan olingan soliq o’rtasidagi farqdan ibo-
rat
XYuS ning
yalpi
foydasi
tovarlar, mahsulotlar, ishlar va xizmatlarni rea-
lizatsiya qilishdan olingan tushum va ularning
tannarxi o’rtasidagi farq
XYuS ning
sotuvdan
olgan
foydasi
XYuS ning yalpi foydasidan
tijoriy xarajatlar
va boshqaruv xarajatlarining chegirilgani
Soliqqa
tortilgun-ga
qadar
XYuS ning
foydasi
XYuS ning sotuvdan olgan foydasiga boshqa
daromadlarni qo’shish va ulardan boshqa xara-
jatlarni ayirish natijasiga teng
XYuS ning
sof foydasi
Foydaning bu qismi investitsion, ishlab chiqarish va ijtimoiy xa-
rakterdagi ehtiyojlarga sarflanishi mumkin. Uni taqsimlash jara-
yonida, albatta, XYuS ning kapital qo‘yilmalarga bo‘lgan
ehtiyoji
hisobga olinmog‘i lozim. Foyda hisobidan rezerv fondi ham shakl-
lantiriladi
Foydadan soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar to’langanidan
so’ng uning qolgan qismi XYuS tomonidan mustaqil ravishda
taqsimlanadi va foydalaniladi
160
5.2. Rentabellik va uni oshirish yo‘llari
investitsiyalarning rentabelligi
XYuS ning rentabelligi
XYuS ning foydalilik darajasini aniqlash uchun rentabellik
ko‘rsatkichlaridan foydalaniladi
Ular olingan foyda summasining sarf qilingan mablag‘larga yoki
realizatsiya qilingan mahsulotning hajmiga nisbati bilan
aniqlanadi
Moliyaviy tahlil jarayonida rentabellikning
quyidagi
ko‘rsatkichlaridan tez-tez foydalaniladi
sotuv (sotish) rentabelligi
o‘zlik kapitalning rentabelligi
aylanma aktivlarni
ng rentabelligi
aylanmadan tashqa
ridagi aktivlarning
rentabelli
gi
