Tabiiy fanlar fakulteti kimyo va uni о‘qitish metodikasi kafedrasi

2.2 Kimyo bo‘yicha maktab o‘quvchilari uchun 
Xalqaro Mendeleyev 
olimpiadasi
 
Kimyo bo‘yicha maktab o‘quvchilari uchun Xalqaro Mendeleyev olimpiadasi 
(qisqacha MMO 
, eng. Xalqaro Mendeleev Kimyo Olimpiada , IMChO ) har yili 
aprel oyining oxiri - may oyining boshlarida bir qator MDH , Boltiqboʻyi davlatlari 
va Janubiy-Sharqiy Yevropa maktab oʻquvchilari oʻrtasida oʻtkaziladigan kimyo 
musobaqasi. MMO Kimyo bo‘yicha Butun ittifoq olimpiadasining davomchisi 
bo‘lib, uning an’analari va raqamlanishini davom ettirmoqda. Olimpiada o‘z 
nomini buyuk rus kimyogari D. I. Mendeleyev sharafiga oldi .
Xalqaro 
Mendeleyev olimpiadasi (IMChO - International Mendeleyev Chemistry 
Olympiad) - eng keksa xalqaro kimyo olimpiadasi hisoblanadi va 1966-yildan beri 
har yili o‘tkazilib kelinadi asosan MDH davlatlarida o‘tkaziladigan bu 
olimpiadaning yillik ishtirokchi davlatlari soni 15-25 nafar bo‘lib, bugungi kunda 
ular soni yildan - yilga oshib bormoqda. O‘zbekiston ushbu olimpiadaga 2008-yil 
va 2013-yillarda mezbonlik qildi. Olimpiadada har bir davlatdan ishtirok 
etadiganlar soni turlicha bo‘lishi mumkin bunda oldingi olimpiadada qay darajada 
qatnashganligi bilan aniqlanadi. O‘rtacha hisobda har yili 100- 120 ishtirokchi 
olimpiadada bellashadi. Olimpiadada 20 yoshdan kichik ammo oliy o‘quv yurti 
talabasi bo‘lmagan ishtirokchi davlat fuqarosi hisoblangan o‘quvchilar ishtirok 
etishlari mumkin.
Olimpiada ishi Xalqaro hakamlar hay’ati tomonidan tartibga solinadi. Ushbu yirik 
tanlov asosan aprel - may oylarida 8-9 kun mobaynida o‘tkaziladi. IMChOni 
haqiqiy kimyoviy Olimpiada desa ham bo‘ladi chunki unda o‘quvchilar sof 
kimyoga doir masalalar va amaliy topshiriqlarni bajaradilar. 
Olimpiada 3 turdan iborat: 1 va 2-nazariy turlar hamda 3-amaliy tur. 1-turda 
o‘quvchilar umumiy kimyo bo‘yicha har biri 10 ballik tizimda baholanadigan 8 ta 
masalani 5 soatda yechishlari kerak. 2-turda ishtirokchilarga 5 soat vaqt mobaynida 
kimyoning 5 ta bo‘limi (anorganik kimyo, organik kimyo, fizikaviy kimyo, analitik 
kimyo tiriklik va polimerlar kimyosi bo‘limlari) bo‘yicha har bir bo‘limdan 3 

---

11 
tadan, jami 15 ta masala taqdim etiladi. O‘quvchilar istaganicha masala ishlashi 
mumkin, har bir masala 15 ballik tizimda baholanadi, faqat yakunida har bir bo‘lim 
bo‘yicha ishtirokchining eng yuqori balining bitta yechimi hisobga olinadi va 2-tur 
uchun maksimal 75 ball olish mumkin bo‘ladi. 3-tur amaliy tur bo‘lib, o‘quvchilar 
5 soat davomida (75 ballik) kimyoviy tajriba bajarishadi. Nazariy tur bo‘yicha 
e’lon qilingan natijalar bo‘yicha baholashdan qoniqmagan o‘quvchilar appelyatsiya 
topshirish huquqiga ega. Amaliy turnatijalari appelyatsiya qilinmaydi Olimpiada 
masalalari va amaliy-tur topshiriqlari mezbon qaysi davlat bo‘lishidan qat’i nazar 
xalqaro hakamlar tomonidan tayyorlanadi. Olimpiadagacha hech qanday tayyorlov 
majmua chiqarilmaydi. Olimpiada yakuniga ko‘ra sharoitga qarab, umumiy 
ishtirokchilarning 10% i oltin, 20% i kumush, 30% i esa bronza medallari bilan 
taqdirlanadi. Qolgan ishtirokchilar sertifikatlar bilan mukofotlanadilar. Bundan 
tashqari quyidagi nominatsiyalar ham bor nazariy turning eng yaxshi bilimdoni, 
eng yaxshi eksperimentator, eng yosh ishtirokchi mutloq chempion. Olimpiadada 
jamoaviy o‘rinlar mavjud emas. G‘oliblar ishtirokchi davlatlarning kimyo 
yo‘nalishidagi oliygohlariga imtihonlarsiz kirish huquqiga ega bo‘lishadi Oliy 
darajadagi fan olimpiadalari tizimida IMO o‘ziga xos o‘rinni egallaydi. Gap 
shundaki, kimyogarlar tabiatshunos olimlar orasida ammo ikki yo‘nalishda 
o‘tkaziladigan sobiq Butunittifoq olimpiadasi ananalarini saqlab qolishga muvaffaq 
bo‘lgan yagona: Butunrossiya Olimpiadasi va Olimpiada. IMO. 2004 yildan 
boshlab Mendeleyev olimpiadalarida MDH va Boltiqboʻyi davlatlaridan tashqari 
Bolgariya, Makedoniya va Ruminiya jamoalari ham qatnasha boshladilar.
2007 yilda 41-Olimpiada Minsk shahrida ( Belarus poytaxti ) 2 maydan 10 
maygacha bo‘lib o‘tdi, unda 14 mamlakatdan, shuningdek Bolgariya, Makedoniya 
va Ruminiyadan talabalar ishtirok etishdi. 
2012 yil 23 maydan 30 mayga qadar Qozog‘iston poytaxti Ostona shahrida maktab 
o‘quvchilari uchun 46 - Xalqaro Mendeleyev kimyo olimpiadasi bo‘lib o‘tdi. Unda 
111 nafar maktab o‘quvchilari ishtirok etdi, ulardan 18 nafari qizlar, qolganlari 
o‘g‘il bolalardir. MDH, Boltiqbo‘yi va Yevropaning 18 davlatidan kelgan maktab 

---

12 
o‘quvchilari eng yaxshi yosh kimyogar nomi uchun kurash olib borish istagini 
bildirdi. Xalqaro hakamlar hay’ati qarori bilan 11 nafar g‘olib oltin, 22 nafar g‘olib 
kumush, 34 nafar ishtirokchi bronza medali bilan taqdirlandi.
Olimpiadaning 
asosiy ish tili rus tilidir. So‘nggi yillarda jamoa rahbarlari va ishtirokchilarining 
iltimosiga ko‘ra, ularga topshiriq va qarorlarning ingliz tiliga rasmiy tarjimasi ham 
taklif qilinmoqda, shuningdek agar kerak bo‘lsa jamoa rahbarlari topshiriqlarni 
milliy tilga tarjima qilish imkoniyatiga ega. Butunjahon kimyo olimpiadasidan 
(IChO) farqli o‘laroq, olimpiadada taqdim etilishi mumkin bo‘lgan kimyo 
mavzularining doirasi o‘quv topshiriqlari to‘plamini oldindan nashr etish bilan 
cheklanmaydi. Yana bir muhim farq shundaki, vazifalar majmuasi nisbatan doimiy 
tarkibga ega bo‘lgan uslubiy komissiya tomonidan tayyorlanadi, bu esa 
topshiriqlarning murakkabligini doimiy yetarli darajada saqlash imkonini beradi. 
MMO topshiriqlarining nisbiy yaxlitligi ham muhim ( IChOda har bir topshiriq 
subtasklarga bo‘linadi, ular mustaqil ravishda baholanadi)