Tabiiy fanlarning zamonaviy kon sepsiyasi

ikkiyoqlam a alo- 
qali tizimlar
eng k o'p qiziqish uyg'otadi.
Agar bilyard shariga m o'ljallab urilsa, u mos ravishda berilgan 
yo'nalish va tezlikda harakatlanadi. Otilgan toshning parvozi ham, 
agar, unga hech nima to ‘sqinlik qilmasa - bizning xohlaganimizdek
58

---

bo‘ladi. Toshning o ‘zi bizga nisbatan mutlaqo neytraldir. U agar iner- 
siya kuchini e'tiborga olmasak, hech qanday qarshilik ko‘rsatmaydi.
Lekin, bizning ta ’sirimizga m ushuk o'zining fe ’l-atvoridan kelib 
chiqib, faol javob qaytaradi. A gar obektning javob munosabati, 
unga k o ‘rsatilayotgan ta ’sirga b o g ‘liqlik b o is a , unda bu tizim 
ikki 
yoqlama aloqa qobiliyatiga ega tizim
deyiladi.
Tizim ning fe’l-atvori tufayli tashqi ta ’sir kuchaysa, bu musbat 
ikki yoqlam a aloqa, agar kam aysa bu manfiy ikki yoqlama aloqa 
hisoblanadi. Alohida hollarda tashqi ta ’sir nolga aylanadi. Buni 
go- 
meostatik ikki yoqlama
aloqa deb yuritiladi. M asalan, doimo birday 
turuvchi inson tanasining tem peraturasi. Tirik organizmda bunday 
m exanizm lar juda ko‘p. Voqealar oqim ida tizim ning 
xususiyatlari 
o'zgarmasdan qolsa,
bu tizim ni 
invariant
tizim deyiladi.
M a’lum maqsad bilan uyushtiriladigan har qanday harakatim iz- 
da ham ikki yoqlama aloqa m exanizm lari qatnashadi. M asalan, bir 
odam uchrashuv joyini tayinlaydi. ikkinchisi esa uchrashuv joyini 
va vaqtini takrorlab aytib oladi. Bu mexanizm tizimni yanayam 
barqaror, ishonchli va effektiv bo‘lishini ta ’m inlashga qaratilgan.
Kibernetika
(grekcha “ta ’m inlovchi”) - bu ikki yoqlama aloqali 
murakkab tizimlarni boshqarish haqidagi fan b o ulib, u matema- 
tika, texnika va neyrofiziologiya fanlarning umumiy chegarasida 
hosil bo‘lgan. K ibernetikaning asoschisi haqli ravishda am erikalik 
m atem atik