Tabiiy fanlarning zamonaviy kon sepsiyasi

13.3. Atmosfera bosimi va uni oMchash usullari
Atmosfera bosimi — atm osferaning yer sirtidagi barcha narsal- 
ar-ga va yer sirtiga k o ‘rsatadigan gidrostatik bosim i; atm osfera ho- 
latini bildiruvchi asosiy belgi. Simobli barom etr bilan o ‘lchanadi. 
A tm osfera bosim i N /m 2, m b yoki mm sim ob ustuni, Pa bilan ifodala- 
nadi. D engiz sathidagi o ‘rtacha atm osfera bosimi yoki norm al bosim
Po 760 mm sim ob ustuniga yoki 1013.25 Pa ga teng. Balandlikka 
k o 'tarilg an sari atm osfera bosimi kam ayadi. Pastki qatlam larda tez- 
roq, yuqori qatlam larda esa sekinroq kam ayadi, dengiz sathidan 6 km
147

---

balandlikda atm osfera bosim i yer yuzidagi bosim ning yarm ini tashkil 
qiladi. A tm osfera bosim i balandlik bilangina em as, balki yer yuzi- 
ning bir nuqtasidan ikkinchi bir nuqtasiga o ‘tganda, shuningdek vaqt 
o ‘tishi bilan ham o ‘zgaradi. N atijada yer yuzida bosim i pastlashgan 
siklonlar, bosim i y uqorilashgan antitsiklonlar va to ‘lqinli bosim so- 
halarini kuzatam iz. Bu so hada havo tem peraturasi, zichligi va oqimi 
o ‘zgaradi, shuningdek atm osfera girdoblari hosil bo'Iadi. Butun yer 
sharida 5 km balandlikdan boshlab ekvatordan qutb hududlari tom on 
atm osfera bosim i kam ayib boradi [19].
P=P0e‘Mgll/,P0 - yer sirtining dengiz sathidan 
h()
balandlikdagi sohasida 
atm osfera bosim i;
P - yer sirtining 
h
balandlikdagi bosim i,
M - m olekulalar m assasi;
h - balandlik, K = 8 ,3 1 J/m o l’ к - Bolsm an doim iysi;
T - absolyut tem peratura; 
g = 9,81 m /s2 - erkin tushish tezlanishi.
O ddiy sharoitda dengiz sathidagi atm osfera bosim i:
1 atm = 1.013*105Pa 
1 atm = 760 m m .H g.us
1 m m sim .ust = 133 Pa b o ‘ladi.
A tm osfera bosim ini oMchash uchun barom etrlar ishlatiladi. Yer 
yuzasidagi m etrologik stansiyalarda stansion chashkali barom etrlar, 
dala, ekspedision, paroxod, sam olyot va boshqa jo y la rd a oMchash 
uchun esa barom er aneroidlardan foydalaniladi.
148

---