Tadbirkorlik faoliyatini davlat tomonidan tartibga solish

1-súwret. Kishi biznes hám isbilermenlik kárxanaların
shólkemlestiriw tártibi
Jańa kárxananı shólkemlestiriwde shólkemlestiriwshiler quramı belgilenip, shólkemlestiriw hújjetleri, yaǵnıy kárxana Qaǵıydası, kárxananı shólkemlestiriw haqqındaǵı shólkemlestiriwshiler shártnaması hám basqa normativ hújjetler islep shıǵıladı. Usınıń menen bir qatarda kárxana basshısı hám baqlaw komissiyası baslıǵın belgilew haqqında qatnasıwshılar jıynalısınıń 1-sanlı protokolı rásmiylestiriledi. Keyininen bankte waqtınshalıq esap beti ashıladı. Bul esap betine kárxana dizimnen ótkennen keyin 30 kún ishinde Qaǵıyda kapitalınıń 50 procenti kelip túsiwi kerek. Keyin kárxana shólkemlestiriw etilgen jayındaǵı jergilikli húkimet keńseleri tárepinen mámleket diziminen ótedi.
Birja, auditorlik firmaları hám sırt el qarjına iye kárxanalar bolsa Ózbekistan Respublikası Ádillik ministrliginde dizimnen ótedi. Kárxananı mámleket diziminen ótkeriw ushın dizimnen ótkeriwshi kepillikli organlarǵa tómendegi hújjetler usınıs etiledi:
- kárxananı dizimnen ótkeriw tuwrısında shólkemlestiriwchilarning arzası ;
- notarial keńseleri tárepinen tastıyıqlanǵan eki nusqa daǵı shólkemlestiriw hújjetleri (kárxana Qaǵıydası, kárxananıń shólkemlestiriw shártnaması );
- kárxana adresin tastıyıqlaytuǵın hújjet;
- mámleket bojini tólegenligi tuwrısında bankten berilgen hújjet;
- hákimiyattıń kepillikli shólkemleri tárepinen kárxananıń atalıwı tuwrısında berilgen gúwalıq ;
- móhir hám tamǵanıń úsh nusqa daǵı úlgisi.
Jańa kárxananı shólkemlestiriwde nızam tárepinen belgilengen tártiptiń aynıwı yamasa onıń shólkemlestiriw hújjetleriniń nızam talaplarına uyqas kelmewi mámleket diziminen ótkeriwdi biykarlaw etiliwine alıp keledi.
Kárxananı mámleket diziminen ótkeriwdi biykarlaw etiw sebepleri tiykarlanmagan yamasa kárxananı dizimnen ótkeriw belgilengen múddetlerde ámelge asırilmasa, sudqa shaqırıq etiw múmkin.
Kárxana jergilikli húkimet hám basqarıw keńselerine zárúr hújjetlerdi qosımsha etip, arza tapsırǵan waqıttan baslap, 7 jumıs kúninen 30 jumıs kúnineshe bolǵan múddette mámleket diziminen ótkeriliwi kerek. Kárxananıń mámleket diziminen ótkerilgenligi tuwrısındaǵı maǵlıwmatlar Ózbekstan Respublikası birden-bir mámleket reestriga kirgiziw ushın 10 kún múddet ishinde Mámleket statistika komitetine xabar etiledi. Kárxana mámleket diziminen ótkerilgen kúnden baslap islengen esaplanadı.
Mámleket diziminen ótkerilgen kárxanaǵa : hákimiyattıń kárxananı mámleket diziminen ótkerilgenligi tuwrısındaǵı sheshiminen kóshirme nusqası, húkimet diziminen ótkerilgen hám tastıyıqlanǵan kárxana Qaǵıydası hám de kárxananıń dizimnen ótkerilgenligi tuwrısındaǵı mámleket orderi tapsırıladı.
Mámleket diziminen ótkerilgen hám isbilermenlik iskerligine ruxsat etilgennen keyin kárxana administraciyası :
- dumaloq móhir hám tamǵaǵa buyırtpa beriwi;
-bankte esapvarag'i ashıwı ;
- salıq inspektsiyasidan dizimnen ótkeziwi;
- xalıqtı social qorǵaw fondidan dizimnen ótkeziwi;
- bántlik orayından dizimnen ótkeziwi kerek.
Dumaloq móhir hám tamǵanı tayarlatishga buyırtpa beriwden aldın kárxana basshısı kárxana jaylasqan rayon daǵı ishki jumıslar bólimi, kárxananıń dizimnen ótkerilgenligi haqqındaǵı húkimet sheshiminen kóshirme, húkimet tastıyıqlaǵan eki nusqa daǵı móhir hám tamǵa sızılmaların usınıwı kerek.
Ishki jumıslar bólimi ruxsattı bólek xat kórinisinde beredi. Sızılmalar bolsa kerekli jazıwlar menen maqullanadi hám móhir menen tastıyıqlanadi. Bankte esap beti ashıw ushın tómendegi hújjetler usınıs etiledi:
- kárxana basshısınıń arzası ;
- húkimet tastıyıqlaǵan shólkemlestiriw hújjetleri;
- notarius tastıyıqlaǵan qol úlgileri;
- móhir hám tamǵa menen tastıyıqlanǵan kartochkalar ;
- hákimiyattıń jergilikli keńesi kárxananı mámleket diziminen ótkerilgenligi haqqındaǵı sheshiminen kóshirme yamasa notarius tastıyıqlaǵan málimleme;
- salıq organınan dizimnen ótkenligi haqqındaǵı málimleme.
Sonnan keyin bank shólkemi arzashına esap beti ashadı, onıń nomerin kárxana Qaǵıydasınıń túp nusqasına jazadı hám bas esapshınıń qolı qóyılıp, banktiń gerbli muhri basıladı.
Mámleket diziminen ótkennen keyin barlıq tabdirkorlik sub'ektleri salıq organına dizim (identifikaciya ) nomeri alıw ushın mámleket diziminen ótken waqıttan baslap 10 kún dawamında shaqırıq etisleri kerek.
Salıq tólewshiniń identifikaciya nomeri salıq tólewshiler hám yuridikalıq shaxslarǵa salıq organı tárepinen xojalıq jurgiziwshi sub'ektlerdi dizimnen ótiw formasın toldırǵan maǵlıwmatlar tiykarında beriledi.
Mámleket salıq inspektsiyasida isbilermenlik sub'ektlerin dizimnen ótkeriw bir ret ámelge asıriladı hám isbilermenlik iskerligin toqtap qalıwı munasábeti menengine biykar etiledi.
Isbilermenlik sub'ektleri óz identifikaciya nomerin Ózbekistan Respublikası Salıq Kodeksine muwapıq qollanılatuǵın barlıq hújjetlerde kórsetiwi shárt.
Jańa kárxananı shólkemlestiriwdiń juwmaqlawshı basqıshında qatnasıwshılar óz amanatların tolıqlıǵınsha kirgizedıler (dizimnen ótkennen keyin bir jıldan keshikmaslik kerek), bankte turaqlı esap betin ashadılar, kárxana rayon salıq inspektsiyasida dizimge alınadı, óziniń dumaloq muhri hám múyeshtegi shtampiga iye boladı. Sol waqıttan baslap, kárxana ǵárezsiz yuridikalıq shaxs retinde iskerlik júrgize baslaydı.
Eger kárxana aktsiyadorlik jámiyeti retinde qáliplesip atırǵan bolsa, onıń shólkemlestiriwshileri aktsiyalardı satıp alıw ushın oǵan jazılıw bolıwı kerek. Aktsiyalardı satıp alıw ushın jazılıw ashıq bolǵanda shólkemlestiriwshiler keleshekte aktsiyalarǵa jazılıw bolıw haqqında xabarnoma shıǵaradı. Xabarnomada aktsiyadorlik jámiyetiniń predmeti, maqseti hám múddeti, shólkemlestiriw jıynalısınıń waqtı, Qaǵıyda fondınıń kólemi, aktsiyalardıń muǵdarı hám túri, olardıń ma`nisi, aktsiyalarǵa jazılıw múddeti hám basqa maǵlıwmatlar kórsetilgen boladı.
Aktsiyaǵa jazılıw bolǵanlar shólkemlestiriw jıynalısı bolǵan kúnine shekem aktsiyalar ma`nisiniń 30 % ini kirgiziwi kerek. Eger aktsiyalar shólkemlestiriwshiler ortasında bólinetuǵın bolsa, badal muǵdarı 50 % ten kem bolmawi kerek. Aktsiyador barlıq aktsiyalardı aktsiyadorlik jámiyeti diziminen ótkergennen keyin bir jıldan keshiktirmasdan satıp alıwı kerek. Keyininen shólkemlestiriw jıynalısı ótkeriledi. Ol tómendegi máselelerdi sheshiwi kerek:
- aktsiyadorlik jámiyetin dúziw;
- aktsiyadorlik jámiyeti qaǵıydaın tastıyıqlaw ;
- aktsiyalarǵa jazılıw tawsılǵannan keyin qaǵıyda fondımiqdorini anıqlaw ;
- aktsiyadorlik jámiyeti basqarıw organın saylaw ;
- jámiyetin iskerlik baǵdarların belgilew vaboshqalar.
Shólkemlestiriw jıynalısı tabıslı ótkerilgennen keyin jańa islengen aktsiyadorlik jámiyeti dizimnen ótkeriledi hám dizimnen ótkerilgen jámiyet óz iskerligin júrgiziwgakirishadi.