Тадбиркорлик тушунчаси ва мохияти


Download 18.43 Kb.
Sana25.02.2023
Hajmi18.43 Kb.
#1228742
Bog'liq
2-Mavzu


Тадбиркорлик тушунчаси ва мохияти
Тадбиркорлик бозор иктисодиетига хос иктисодий фаолиятдир. Бошкача айтганда, у муайян ижтимоий-иктисодий натижага эришиш максадида товарлар ва хизматларни ишлаб чикариш ва айирбошлашни ташкил этиш буйича мулкдорларнинг еки улар вакилларининг онгли ва максадли иктисодий фаолиятидир. “Узбекистон Республикаси тадбиркорлик тугрисида” ги конунида тадбиркорликка куйидагича таъриф берилган: “Тадбиркорлик-мулкчилик субъектларининг фойда олиш максадида таваккал килиб ва мулкий жавобгарлик асосида амалдаги конунлар доирасида ташаббус билан иктисодий фаолият курсатишдир”.
Тадбиркорликнинг мохияти куйидагилар оркали янада ойдинлашади:
Биринчидан, тадбиркорликнинг субъекти ким булиши мумкин? Узбекистон Республикасининг Конституцияси ва Узбекистон Республикасида тадбиркорлик тугрисидаги конунга мувофик балогат ешига етган хар бир фукаро уз мулки асосида еки мулк эгасининг ваколати асосида уз ихтиер этган конунга зид булмаган фаолият тури билан шугулланиши мумкин.
Иккинчидан, юкоридаги таърифда тадбиркорликнинг яна бир томони мазмуни ифода этилган булиб, у мазмунан бой, хилма хил куринишига эга. Тадбиркорлик фаолиятини танлаш, уни ташкил этиш ва ривожлантириш мохият жихатидан давлат, жамият ахамиятига молик иш булмасдан, балки эркин танланадиган фаолиятдир.
Тадбиркорлик фаолиятининг уч тури ва унга мос равишда тадбиркорларнинг 3 гурухини алохида курсатиш мумкин:
янги товар еки хизмат лойихасини ташкил этиш. Тадбиркорликнинг бу тури билан интеллектуал мулк эгалари инновация тадбиркорлари шугулланади.
товар ишлаб чикаришни ташкил этиш билан шугулланувчи тадбиркорлар.
товарни сотиш, кайта сотиш ва тижорат ишларини ташкил этиш билан шугулланувчи тадбиркорлар.


Учинчидан, максад жихатидан тадбиркорликнинг икки турини:
а) фойда олишни, иктисодий самарага эришишни максад килган;
б) ижтимоий самарага (масалан, табиат мухофазаси, еш авлод тарбияси, согликни саклаш) эришишни максад килган турларини ажратиш мумкин.


Тадбиркорларга хос хусусиятлар куйидагилардан иборат:
Шугулланаетган соха буйича илм, билимга эгалиги.
Таваккалчиликка асосланган карорлар кабул килиш буйича ташаббускорлик кобилияти.
Иктисодий жараенларни чукур фикрлай олиш.
Конунларга итоаткорлиги.
Инновациячиликнинг фаоллиги.
Максад сари интилувчанлик.
Ташкилотчилик.
Тежамкор булиши.
Уз сузининг устидан чикиш.
Рухий поклик ва халоллиги.
Уз жамоаси учун курашувчанлик.
Тадбиркорликни ривожлантириш учун куйидаги шарт-шароитлар талаб этилади:
Мулк муносабатларининг уйгунлашуви. Бозор иктисодиети шароитида мулкий муносабатлар уч жихат билан белгиланади: --
эгалик килиш, яъни мулк эгаси сифатида мулкка тула хукумронлик килиш: сотиш, ижарага бериш, хадя этиш;
фойдаланиб туриш, яъни мулк эгасининг назорати асосида маълум шарт ва тулов эвазига мулкдан вактинча фойдаланиш;
оператив тезкор бошкаришни, янги мулк эгасининг назорати остида ресрусларни таксимлаш ва ишлаб чикаришни ташкил этиш буйича мулкни бошкариш хукукини жорий этиш.
Тадбиркорларга уз кобилиятини тула намоен этиш учун куйидаги иктисодий эркинликларнинг берилиши.
махсулот ассортименти турларини ава ишлаб чикариш усулини танлаш эркинлиги;
хамкорликларнги мустакил танлаш;
маблагларни конунга зид булмаган сохаларга мустакил сарфлаш эркинлиги ва х.к.;
Бозорнинг очиклиги, яъни товарлар, сармоялар, маълумотлар, иш кучи, хом аше харакати учун сунъий гояларнинг йуклиги.
Бозор инфратузилмасининг мавжудлиги.
Бунга куйидагилар киради:
тижорат банклари;
товар, фонд, мехнат, валюта биржалари;
тижорат таваккалчилиги ва мулк сугуртаси;
маълумот ва реклама манбалари, оммавий ахборот воситалари, алока воситалари;
эксперт бюролари, сертификат марказлари, божхоналар, солик назорати ташкилотлари, арбитражлар ва х.к.
Тадбиркорлик учун хукукуий кафолатнинг мавжудлиги, яъни тадбиркорликни химояловчи конунчиликнинг мавжудлиги.

Хозирда тадбиркорликни ривожлантириш, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик сохасига хорижий сармояларни олиб кириш учун микрофирмалар, кичик корхоналар ва урта корхоналар ташкил этилиб, макбул шароитлар яратилмокда.
Download 18.43 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling