Tafakkur jarayoniga psixologik omillarning ta'siri. R e j a

Xayol va tasavvur haqida umumiy tushuncha. Xayol va tafakkurning o`xshashligi va farqlari. Xayol va muammoli vaziyat. Xayol turlari. Xayol jarayonlari. Xayol va motivatsiya. Tasavvur va o`quv jarayonidagi ko`rgazmalilik. Tasavvur turlari va xayol shakllaridagi individul xususiyatlar va ularni o`quv jarayonida boshqarish. Xayol va organik jarayonlar. Ilmiy, texnika va pedagogik faoliyatda, badiiy ijodiyotda xayolning roli.

• Xayol va tasavvur haqida umumiy tushuncha. Xayol va tafakkurning o`xshashligi va farqlari. Xayol va muammoli vaziyat. Xayol turlari. Xayol jarayonlari. Xayol va motivatsiya. Tasavvur va o`quv jarayonidagi ko`rgazmalilik. Tasavvur turlari va xayol shakllaridagi individul xususiyatlar va ularni o`quv jarayonida boshqarish. Xayol va organik jarayonlar. Ilmiy, texnika va pedagogik faoliyatda, badiiy ijodiyotda xayolning roli.
• TAFAKKUR HAQIDA TUSHUNCHA, TAFAKKUR VA HISSIY BILISH
• Tafakkur - ijtimoiy sababiy, nutq bilan chambarchas bog`liq, muhim bir yangilik qidirish va ochishdan iborat psixik jarayondir. Tafakkur voqelikni analiz va sintez qilish uni bavosita va umumlashtirib aks ettirishdan iborat jarayondir. Tafakkur amaliy faoliyat asosida hissiy bilishdan paydo bo`ladi va hissiy bilish chegarasidan ancha tashqariga chiqib ketadi.
• Bilish faoliyati sezish va idrok qilishdan boshlanadi va keyin tafakkurga o`tib ketishi mumkin. Biroq tafakkur, hatto eng rivojlangan tafakkur ham hamisha hissiy bilish bilan, ya`ni sezgilar, idrok va tasavvurlar bilan bog`langan bo`ladi. Tafakkur faoliyati o`zining butun "materialini" faqat bitta manbadan, ya`ni hissiy bilishdan oladi. Tafakkur faqat sezgilar va idrok orqaligina tashqi muhit bilan bog`lanadi va shu tariqa tashqi olamni aks ettiradi. Ammo sezgilar va idrok kabi hissiy bilish jarayonlari olamning turli xildagi aloqalarini, ular orasidagi bog`lanishlarni, paydo bo`ladigan turli muammolarni hal qilish imkonini bermaydi.

Shu narsa isbot qilinganki, jamoada ishlash ko’plab nostandart fikrlarning tug’ilishi, ularning ichidan eng yaxshilarining saralanishi va yangidan yangi g’oyalarning paydo bo’lishiga sabab bo’larkan. Ana shunday samara beruvchi metodikalardan biri «breynstorming» deb atalib, uning lug’aviy ma’nosi «miyani zabt etish»dir («mozgovaya ataka» ruscha - «brain storming» ingl.). Uni o’tkazish quyidagi tamoyillarga asoslangan: Ba’zi intellektual masalalarni yechishda bitta yechim bilan cheklanib bo’lmaydi va shu maqsadda ijodiy fikrlovchilar guruhi tashkil etiladi va bu jarayonda «gruppaviy effekt» bo’lishi kutiladi. Guruh ishi tez va optimal qarorlar qabul qilishga qaratilgan bo’ladi va bunda alohida ayrim individual qarorlarga ta’sirlanishga yo’l qo’yilmaydi. Guruhga shunday kimsalar kiritiladiki, ular bir-birlaridan fikrlash uslublarining noyobligi bilan farq qiladilar. Masalan, kimdadir mantiqiylik ustun, kimdir kreaktiv, kimdir tanqidchi va shunga o’xshash. Guruhda shunday ijodiylik ruhi bo’lishi kerakki, har kim xoxlagan fikrini bemalol aytaveradi, u yoki bu fikr tanqid qilinishi mumkin, lekin uning egasi tanqid qilinmaydi. Bunday sharoitda o’rtacha intellektual darajaga ega bo’lgan shaxs ham shunday fikrlar izxor qila boshlaydiki, ular alohida qolgan paytida sira ham miyaga kelmagan bo’lardi. Bu jarayon oliy o’kuv yurtlarida darslarda ham qo’llanilishi mumkin, faqat uning yuqoridagi tamoyillari inobatga olinishi va guruhda o’zaro
hamjihatlik muhiti bo’lishi kerak.
Asosiy adabiyotlar
1. A.V.Petrovskiy «Umumiy psixologiya» Toshkent-«O`qituvchi»-1992y
2. M.G.Davletshin «Umumiy psixologiya» Toshkent 2002 y
3. E.Goziev «Umumiy psixologiya» 1 kitob Toshkent-2002 y
4. E.Goziev «Umumiy psixologiya 2 kitob Toshkent-2002 y
5. Gippenreyter Yu.B «Vedenie v obshuyu psixologiyu»Kurs lektsiy Moskva-
1996
6. Golfrua J «Chto takoe psixologiya T-1 M-1992.
7. Klimov.Ye.A «Osnov psixologii» Uchebnik Moskva-1997y
8. Psixologiya Pod Red A.N.Krlova
9. Nemov.R.S. «Psixologiya» KN-1 Moskva-1998 y
10 .A.I.SHcherbakov. «Umumiy psixologiyadan amaliy mashgulotlar Toshkent
«O`qituvchi» 1984 y
11. Andreeva.G.M. «Sotsialnaya psixologiya» Uchebnik M-1998 y
12. Rubinshteyn.S.L. «Osnov obshey psixologii» M-1998 y.
www.ziyonet.uz