Tairova m. M., Abdulloev a. J. Logistika

8-mavzu. XARID QILISH LOGISTIKASI 
8.1. Xarid qilish logistikasining vazifalari va funktsiyalari 
8.2. Xarid qilish logistikasining ishlash mexanizmi 
8.3. Xaridni rejalashtirish 
8.4. Yetkazib beruvchini tanlash, takliflarni qabul qilish va baholash.
 
8.1. Xarid qilish logistikasining vazifalari va funktsiyalari 
Xarid qilish bu korxonani ishlab chiqarish uchun moddiy 
resurslar bilan ta'minlash, uni omborlarga joylashtirish, saqlash va 
kerak bo'lganda ishlab chiqarishga yetkazib berish jarayoni. Bozor 
iqtisodiyotiga ega mamlakatlarda xaridlar logistikasining asosiy 
maqsadi eng yuqori iqtisodiy samaradorlikka ega materiallarga 
bo'lgan ishlab chiqarish ehtiyojlarini qondirishdir. Xarid qilish 
logistikasining iqtisodiy samaradorligining asosi qoniqarli sifatli 
kerakli materiallarni eng past narxlarda izlash va sotib olishdir. 
Tegishli firmalar bo'limlari tomonidan olib boriladigan bozorni 
o'rganishda narxlar masalasi asosiy hisoblanadi, ammo boshqa omillar, 
shu jumladan mumkin bo'lgan logistika xarajatlari va yetkazib berish 
vaqtlari tahlili ham muhim rol o'ynaydi. Ulgurji xaridor uchun ushbu 
holat 
xarajatlarni 
aniq 
hisoblashni 
talab 
qiladi. 
Taqsimot 
xarajatlarining ko'p mehnat talab qiladigan va kapitalni ko'p talab 
qiladigan tarmoqlarda ishlab chiqarish xarajatlari darajasiga ta'siri 
darajasi iqtisodiyotning boshqa tarmoqlariga (ayniqsa, material ko'p 
talab qilinadigan) nisbatan kam bo'lsa-da, xom ashyo va materiallarni 
sotib olish xarajatlarini hisoblash ko'p jihatdan yakuniy mahsulotlarni 
ishlab chiqarish va sotish strategiyasini belgilaydi. 
G'arbiy xaridlar amaliyotida bir qator «umumiy qoidalar» yoki 
tavsiyalar ishlab chiqilgan bo'lib, ular nafaqat yetkazib beruvchilar va 
bank sektori bilan munosabatlarni sezilarli darajada osonlashtiradi, 
balki kompaniyaning mavqeini mustahkamlaydi va raqobatda tirik 
qolish uchun sharoit yaratadi. Ushbu noyob kod hamkorlikning 
axloqiy me'yorlarini tavsiflaydi. Buni quyidagicha umumlashtirish 
mumkin: 
mahsulotni 
muvaffaqiyatli 
tayyorlash 
va 
ishlab 
chiqarishning asosi (ceteris paribus) bir tomondan tadbirkor va boshqa 
tomondan kreditorlar va yetkazib beruvchilar o'rtasidagi yaxshi 

---

91 
munosabatlardir. Kreditorlar bilan munosabatlarga alohida e'tibor 
qaratish lozim, chunki ularning ishonchi va yordam berishga 
tayyorligi ayniqsa muhimdir.