Tairova m. M., Abdulloev a. J. Logistika

 
5.2 Moddiy zaxiralarni barpo etishning zaruriyati 
Moddiy vositalar zaxiralarini barpo etish bilan tadbirkorlar 
rahbarlikka asoslanadigan asosiy moyilliklarni sanab o’taylik. 
Talabning o’zgarib turish imkoniyatlari (chiqariladigan moddiy
oqim jadallashuvining kutmagan holda kamayishi). Tovarlarga 
bo’lgan talablar hamma vaqt o’zgarib turadi, hamda ularni oldindan 
bilish imkoniyatlari bo’lavermaydi. 
Shu boisdan, yetarli ravishdagi kafolatli zaxiralarga ega 
bo’linmasa, to’lash qobiliyatiga ega bo’lingan talablar qondirilmaydi, 
ya’ni tadbirkor peshtaxtalarda tovarsiz qolishiga hamda mijozning 
xarid qilmasdan jo’natib yuborishga majbur bo’lib qoladi. 
Ayrim tovar turlariga bo’lgan talablarning mavsumiy o’zgarib 
turishi. Asosan bular qishloq xo’jalik mahsulotlariga taaluqlidir. 
Talablarni joylashtirish va yetkazib berish bilan bog’liq bo’lgan 
xarajatlarni kamaytirish. 

---

50 
Har bir yangi talabdagi tovarni rasshotlashtirish va yetkazib 
berish jarayonlari qator chiqimlar bilan bog’liqdir: 
-ma’muriy xususiyatdagi chiqimlar tovar yetkazib beruvchilarni 
topish bilan bog’liq bo’lib, ular bilan muzokaralar olib borish, safar 
xarajatlari, shaxarlararo aloqa xarajatlar va h.k. tashkil qiladi; 
-talablarni tranport orqali tapshsh xarajatlari; 
Bu xarajatlarni kamaytirish uchun talablar miqdoriga pasaytiriladi, 
hamda u talab qilinadigan hajmning ko’payish bilan bog’liq bo’lib, 
binobarin, zaxiralar miqdorining ortishiga olib keladi. 
Belgilangan yetkazib berish jadvalining buzilish ehtimoli (moddiy 
vositalar oqimining kiritilish jadalligining kutilmagan hollardagi 
kamayishi). Bunday hollarda zaxiralar shuning uchun zarurki, bunda 
savdo jarayonlari to’xtatiladi, bunda savdo korxonaning foydasi 
shakllanadigan tovarlar uchun o’ta muhimdir. 
Ishlab chiqarishning uzluksiz davri bo’yicha jarayonlarda ish olib 
boradigan ishlab chiqarishda ko’zda tutilmagan holatda to’xtab 
qolishlar ancha xavflidir. 
Buyumlar birligini ishlab chiqarish bilan bog’liq bo’lgan 
xarajatlarini kamaytirishda buyumlarni ularga talablarning ortishiga 
qarab kichik to’plamlar bilan chiqarish mumkin. U holda zaxiralar 
unchalik ko’p bo’lmaydi, biroq doimiy ravishdagi ishlab 
chiqarishning 
qayta 
moslashtirilish 
buyumlarning 
tannarxiga 
vazminlik tug’diradi. Boshqacha usullardan biri-bu ko’p miqdordagi 
tovar to’plamini chiqarib tayyor mahsulotni zaxirada saqlab turishdir. 
Bunday hollarda ishlab chiqarishga buyumlarni qo’yish bilan bog’liq 
bo’lgan xarajatlar, ko’p miqdordagi buyumlarning soniga taqsim 
qilinadi, bunda zaxiralarning ko’payishiga qaramasdan uning 
birligining tannarxi pasayishi mumkin. 
Taqsimot tizimida zaxiralarning mavjudligi sotish jarayonlarini 
bir tekis amalga oshirgan bilan ishlab chiqarishdagi vaziyatga 
qaramaydi. 
O’z navbatida, ishlab chiqarish zaxiralarining mavjudligi xom 
ashyolarni yetkazib berishdagi notekisliklarga barham berib, ishlab 
chiqarish jarayonlarini bir xilligini ta’minlaydi.