Talab taklif elastikligi va soliqlar Kirish Asosiy qism

4- Rasm. Taklif qiymatining narxga bog'liqligi
Tasvirlangan egri S (inglizcha taklifdan) ma'lum bir vaqtda X tovarning narx darajasini va sotilish hajmini tavsiflaydi. U ijobiy nishabga ega, bu ishlab chiqaruvchining ko'proq tovarlarni yuqori narxda sotish istagini bildiradi.
Taklif funksiyasi taklifni unga ta’sir etuvchi turli omillarga qarab belgilaydi. Ulardan eng muhimi ma'lum bir vaqtda tovar birligiga to'g'ri keladigan narxdir. Narxning o'zgarishi taklif egri chizig'i bo'ylab harakatni anglatadi (5-rasm).

5-Rasm. Taklif egri chizig'i (taklifning o'zgarishi)
Aslida, tovar taklifiga nafaqat tovarning narxi, balki boshqa omillar ham ta'sir qiladi:
1) ishlab chiqarish omillari narxlari (resurslar),
2) texnologiya,
3) bozor iqtisodiyoti agentlarining narx va tanqislik kutishlari,
4) soliqlar va subsidiyalar miqdori,
5) sotuvchilar soni va boshqalar.

Ta'minot funktsiyasi (egri siljish taklifi)
Masalan, ishlab chiqarish omillari narxlarining oshishi taklifning qisqarishini, ya’ni S egri chizig’ining S1 holatiga siljishini bildiradi. Aksincha, ishlab chiqarish omillari narxlari pasaygan taqdirda taklifning ko'payishi kuzatiladi, bu esa S egri chizig'ining S2 holatiga siljishiga olib keladi (6-rasm).
Shunday qilib, taklif egri chizig'i bo'ylab harakat taklif qilinadigan miqdorning o'zgarishini aks ettiradi: narx qanchalik baland bo'lsa, taklif qilingan miqdor shunchalik yuqori bo'ladi (ceteris paribus) va aksincha, narx qancha past bo'lsa, taklif miqdori shunchalik past bo'ladi. Taklif egri chizig'ining chapga yoki o'ngga siljishi taklifning o'zgarishini aks ettiradi: u taklif funktsiyasini belgilovchi omillar ta'sirida yuzaga keladi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida raqobat kuchlari talab va taklif narxlarini sinxronlashtirishga intiladi, natijada talab va taklif o‘rtasida tenglik yuzaga keladi.
Rivojlanmagan bozor iqtisodiyoti sharoitida taklif narxi talab narxidan sezilarli darajada oshib ketishi, taklif hajmi esa talab hajmiga mos kelmasligi mumkin. Birinchi holda, xaridorlar ma'lum bir mahsulot (yoki xizmat) uchun berishi mumkin bo'lgan maksimal narx sotuvchilar taklif qila oladigan minimal narxdan sezilarli darajada past bo'ladi. Binobarin, ushbu mahsulot (xizmat) bozori hali rivojlanmagan: xaridorlar hali uni talab qiladigan darajada boy emas. Ikkinchi holda, maksimal talab minimal ruxsat etilgan taklifdan past bo'ladi. Talab hajmi shunchalik kichikki, ishlab chiqaruvchilar uchun bunday mikroskopik miqdorda tovarlarni etkazib berish foydasizdir.
Bozorning rivojlanishi jarayonida sotuvchilar va xaridorlarning o'zaro moslashish jarayoni amalga oshiriladi. Kerakli ma'lumotlarning tez almashinuviga hissa qo'shadigan narxlar muhim rol o'ynaydi. Ular ayirboshlash shartlarini bozor iqtisodiyotining barcha ishtirokchilari uchun sodda, tushunarli va standart holga keltiradi (7-rasm). Muvozanat nuqtasi E (lotincha muvozanatdan) bilan belgilanadi.