Talaba biliwi ha’m islep biliwi kerek

Strukturalı tipler haqqında tu`sinik
Paskal tilinde strukturalı tiplerge qatarlıq tip, ko`plikler massivler, fayllıq tiplerdi mısal etiw mu`mkin. Tildin` a’lipbesine kirgen simvollardın` belgili bir izbe – izligine qatarlıq o`zgeriwshiler dep aytıladı. Qatarlıq o`zgeriwshiler litrli shamalardan parqı “ ‘ ” apostrof belgisinin` ishine jazıladı. Qatarlıq tip type bo`liminde string xizmetshi so`zi ja’rdeminde ta’riplenedi.
Massiv – bul qandayda bir tipke tiyisli o`zgeriushlerdin` toplamı. Massivti du`zetug`ın elementlerdin` ha`r biri sa`ykes ta`rtipke indekslengen boladı ha`m usı indeksler ja`rdeminde massiv elementlerine mu`ra`jet etiw mu`mkin. Massivler array xızmetshi so`zi menen ta`replenedi. Ha’r bir qatarlıq o`zgeriwshilerdi char tipine tiyisli massiv ko`rinisinde qaraw mu`mkin.
Ko`plik bul belgili qa’siyetlerine baylanıslı jıynalg`an ob`ektlerdin` jıynag`ı. Ko`plik elementler sanı 256 – dan artpawı kerek. Ko`plikler type bo`liminde set xizmetshi so`zi arqalı ta’riplenedi.
Kombinirlengen tip – bir neshe tipke tiyisli bolg`an o`zgeriwshiler toplamı.Bul tipti ta’riplew rekord xizmetshi so`zi menen baslanadı ha’m end so`zi menen tamamlanadı. Kombinirlengen tipler ta’riplengende, ha’r bir komponentinio` atı ha’m tipi ko`rsetiliwi kerek.
Fayl– anıq bir tipke tiyisli bolg`an komponentler toplamı. Fayldın` massivten o`zgesheligi komponentleri sanı aldın ala ko`rsetilmeydi. Fayl file xizmetshi so`z ja’rdeminde ta’riplenedi. A`dette fayldı komponentler magnit disklerde saqlanadı xa`m kerekli paytta operativ yadqa ju`klenedi.
3. Algoritmlik programmalastiiw tilinin’ operatorlari
3.1 Menshiklew operatorı.
Menshiklew operatorı an`latpanın` ma`nisin identifikatorg`a menshiklew ushın xızmet etedi. Ol wlıwma jag`dayda a:=v; ko`rinisinde jazıladı. Bul jerde “:=” menshiklew operatorı belgisi; a o`zgeriwshinin` atı – identifikator; v – an`latpa, dara jag`dayda o`zgeriwshi yaki turaqlı bolıwı da mu`mkin. Menshiklew operatorı eki basqıshta orınlanadı. 1 – basqıshta v an`latpanın` ma`nisi esaplanadı, 2 – basqıshta a o`zgeriwshige menshiklenedi. Menshiklew operatorının` on` ta`repindegi v an`latpa ha`m a o`zgeriwshi bir tipke tiyisli bolıwı kerek. Eger v an`latpa integer yamasa real tipine tiyisli bolsa, onda arifmetikalıq menshiklew operatorı dep ataladı.
Arifmetik an`latpada a o`zgeriwshi real tipine tiyisli bolsa, v an`latpa real ha`m integer tiplerinen ibarat bolıwı mu`mkin.
Arifmetikalıq menshiklew operatorlarına mısallar:
var
i: integer; a, b, s, r, x: real;
…
i := i + 1;
s:= sqrt (sqr(a) + sqr(b));
b:= 2 pi r;
……..

Eger v an`latpa logikalıq an`latpa bolsa, onda menshiklew operatorına logikalıq menshiklew operatorı dep ataladı. Mısalı:

var
a, b: boolean;
…
a: = (2.5 + 3.4) < > (5.3 + 0.1);
b: = (5 > 3) and (1 < 0.2); operatorları orınlang`anda a logikalıq o`zgeriwshisi “ true ” ma`nis, v logikalıq o`zgeriwshisi “ false “ ma`nis qabıl etedi.
Logikalıq an`latpalarda a`meller to`mendegi ta`rtipte orınlanadı:

1. 
   not (biykarlaw);
   
2. 
   , /, div, mod, and – mul`tiplikativ a`meller;
   
3. 
   +, -, or, xor – additiv a`meller;
   
4. 
   <, < =, >, > =, =, < > - qatnas a`melleri;
   

Bul jerde qatnas a`mellerine en` to`men prioritet beriledi. Ten` prioritetli a`meller turg`an ornına qaray shep ta`repten ta`rtib boyınsha orınlanadı. A`mellerdin` orınlanıw ta`rtibin o`zgertiw ushın elementar matematikadagı sıyaqlı qawıslarg`a alıw jetkilikli.
a:=v; menshiklew operatorında v an`latpa char yamasa string tipine de tiyisli bolıwı mu`mkin. Mısalı:
…
var
k, l: char; S1, S2: string [10];
begin
L:= ‘ l ’; S1: = ‘ gruppa ’;
S2: = S1 + l; K: = succ (l);