Талаба шахсинн шакллантиришда мураббий вазифалари Махкамова Н. (Тдту)

“Камолот” ёшлар ижтимопй харакати билан хамкорликда қуйидаги вазифаларни амалга ошириши максадга мувофикдир: тарбия жараёнини амалга оширишда талаба хамкорлигини ташкил этиш, уларнинг маьнавиятини шакллантириш, хар бир масалани уларга тушунтириш ва турли тугаракларга қизиқишларини ошириши: маънавият, ахлоқий. ақлий ва жисмоний мехнат маданиятини тарбиялаш. бефаркликка, боқимандаликка, масъулиятсизликка қарши курашиш, талабанинг имкониятларини хисобга олиш. талабаларда миллий онг ва тафаккурни изчиллик ва тизимли шакллантириш. энг яхши талабаларни фахрий ерлиқлар билан рағбатлантириб бориш. Бу ўринда мураббийнинг тарбия бўйича олиб борган ишларини такомиллаштириш. уларга амалий ёрдам курсатиш. енг яхши иш тажрибасини ўрганиш, умумлаштириш. тарғиб этиш ва жорий қилиш. талабаларнинг фикрлаш тарзини хисобга олиш, уларнинг мутахассисликка булган қизиқишларини ошириш ва уларда илм-маърифатга интилиш, устозларга эхтиром. оилага xурмат мехнатсеварлик туйғуларини юксалтириш ва бу ишларни амалга оширишда оила. жамоат ташкилотлари, халқ хунармандчилиги жамоалари билан амалий алокаларни қуллаб-қувватлаш ва ривожлантириш мухим ўрин тутади.
Мўраббйнинг вазифалари:
- талаба шахсини шакллантиришда мураббийлар тарбия жараёнида турли тадбирлар ўтқазнш, айниқса, ахлоқ-одоб масалаларига алохида эьтибор бериш талабалар онгига етказишга эришиш:
- тадбирларнинг сифати. уларнинг тарбиявий ахамиятига эътибор бериш. Талабалар билимлари ва ўзлаштиришлари сифатини назорат қилиш маданиятини ишлаб чиқиш. тарбиявий тадбирлардан олган билимларини хаётда кўллаш, уларда ахлок-одоб фазилатларини, ўз халқига бўлган миллий ғурур ва ифтихор, онгли интизомни шакллантириш, фан ва маданиятга бўлган қизиқишини ривожлантириш:
- талабаларнинг ижтимоий фойдали. унумли мехнатини ташкил этиш. ўзлаштирмовчиларга ёрдам уюштириш ва уларнинг ота-оналари билан ишлаш:
- санитария-маърифий ишларни олиб бориш. гурухда тозалик режимини йўлга кўйиш талабанинг мустакил билим олиш. ўз устида ишлаши. даражаси, унинг савияси. қизиқишларини ривожлантириш;
- тарбия жараёнини бошқаришга тайёрланишга масъул муносабатни ривожлантириш:
- барча тарбиявий ишлар бўйича самарали иазоратли ташкил этишлари лозим.
Тарбия билан шуғулланувчи мураббий ёшларга кўпрок мамлакат ижтимоий хаётининг турли сохаларида фаолият олиб бораётган зиёлилар. айникса. эл ичида муайян ижтимоий мавқега егa, нуфузли кишилар хам масъул эканлигига алохида этибор бериши лозим. Шундай экан. тарбия жараёнида ижтимоий адолат устуворлигили таьминлаш. миллатлараро муносабатларга ижодий таъсир курсатувчи хамиша аниқ кўриишга эга бўлиши лозим. Тарбия жараёнини бошқаришда мураббий қатъийлиги турли ички ва ташқи кечинмаларга қарамай, белгиланган вазифаларни қўллаб-қувватлаш тизими қобилиятларига ега бўлиши уз натнжаларини кўрсатади.
Бунинг учун
- тарбия мақсадини аниқ шакллантириш:
- бошқариш жараёнининг холатини ўрнатиш ва ўргаииш:
- тарбия жараёни холатларининг асосини ифодалайдиган харакат дастурини ишлаб чиқиш;
- тарбия жараёни холати хақида маълум ахборотларга эга булиш;
- тарбия жараёнига таъсир этувчи ахборотларни ишлаб чиқиш:
- тарьия жараёнини эркинлаштириш (яьни, талаба иқтидорини янада ошириш. шарт- шароитлар яратиш ва уларни хар томонлама қувватлаш);
- талабалар томонидан яратилган кашфиётлар, янгиликларни вакти-вакти билан рағбатлантириш ва уни кенг оммалаштириш.
Тарбия жараёнини бошқаришда уқитувчи томонидан амапга ошириладиган педагогик характерлар — педагoгик мақсадни аниқлаштириш. талабаларнинг тарбияланганлик даражаси ва хусусиятларини диагностика қилиш, мухим кўникма-ва малакаларини. билимларнинг юкори ларажада бўлишига эришиш кабилар мухим ўрин тутади. Бунда мураббий педагоги харакати, бўлажак тарбиявий тадбирлар мазмунини аниқлиги. касбий кўникма ка малакаларни. педагогик психологик ва методик билимлар бошқарув жараёнига конструктив ёндашишни талаб этади. Бунинг учун мураббий тарбия жараёнларини амалга ошириш. ижодий мухитнинг вужудга келтириш. интизом ўрнатиш, талабаларнинг фаолиятини самарали ва рухий холатини яхши бўлишига эришиш. жамоа кайфиятини билиш, шарт-шароитларни тезлик билан аниклаш, одоб маданиятига эга бўлиш, тадбирларни мантикий, тyшунарли, тизимли асосида амалга оширилади. Бунда мураббий педагогик такт, рухий таьсир этиш кўникма ва малакаларига эга бўлиши лозим. Тарбиявий ишларни бошқаришда олий таълим муассасаларининг профессор-ўқитувчилари қуйидагиларни амалга оширишлари мақсадга мувофикдир.
1 Ўзбекиетон Республикаси Президенти И.А.Каримовнинг маънавият ва маърифат. Тарбия хакидаги ғояларни ўрганиш ва хаётга татбиқ этиш мақсадида ўқитувчилар билан семинарлар ўтказиш. Ўзбекистон Республикаси Конституциясида ва Конунларида тарбияга оид бўлган йўналишларни талабаларга тушунтириш. "Таълимда тарбия муаммолари. изланишлар, ечимлар" мавзусида талабалар билан хамкорликда тадбир ўтқазиш.
2 Мураббий тарбия жараёнини бошқаришда мамлакатимиэнинг барча сохаларини давлат ва жамият тараккиёти жараёнларини талабаларга тушунтириши, уларнинг сиёсий. иқтиисодий фаолиятини кучайтириши ва кобилиятини тўла руёбга чиқариши учун тегишли шарт-шароитлар яратиш.
3 Олий таълим муассасаларида булажак мутахассисларни тайёрлаш тизимини такомиллаштириш. Истеъдодли, рақобатбардош, изланувчан. юксак маънавий ва ахлокий талабларга жавоб берувчи кадрларни тайёрлаш. Истеъдодли. изланувчан. замонавий билимга ега, Ватанга, она зампнимизга садокатли ёшларга сузда эмас. амалда кенг йўл очиб бериш.
4 Миллий тарбия жараёнини амаллий жихатдаи юксалтириш. эркин шахсни шакллантириш. Ўз хақ-хуқуқини танийдиган. ўз куч ва кобилиятига таяниб яшайдиган атрофида рўй бераётган вокеа-ходисаларга мустақил муносабатда бўладиган. шу билан бирга ўз шахсий манфаатларини мамлакат ва халқ манфаатлари билан уйғун холда қурадиган эркин шахсни шакллантириш учун шарт-шароитларни яратиш.
5 Баркамол шахс - комил инсонни тарбиялаш. Бу сохадаги энг асосий вазифа кадриятларни англаш, миллий ғоя ва мафкурани шакллантириш, мустақиллик йилларида бошланган эзгу ишларимизни изчиллик билан давом эттириш. уларни янги босқичга кўтариш ва таъсирчанликни кучайтириш. Тарбия жараёнииинг ўзига хос хусусиятларини инобатга олган холда уни умумий гаплар билан эмас, амалий ишлар билан имон-эьтиқоди бутун, иродаси бақувват, эркин фуқаро шахсни шакллантириш.
6 Таълим тизимидаги демократик ўзгаришлар асосида миллий тарбия масалаларига алохида ахамият бериш, тапабанинг ўз фикрини ифода этиши ва уни химоя қила олиш тарбия жараёнииинг асосий негизи булмоғи керак. Юрт тинчлиги, Ватан равнаки халқ манфаати барчамиз учун бирдек муқаддаслигини ўқувчиларга ўқтириш.
7 Олий таълим муассасаларида таълим олувчи ва педагогик ходимларда миллий тарбиянн шакллантиришни такомиллаштириш бўйича истиқбол режа тузиш ва хаётга татбиқ қилиш, ўктувчилар томонидан “Миллии тарбия масалалари’’мавзусида семинарлар ўтказиш
8 Талабаларнинг хуқукий билимларини такомиллаштириш. Хуқуқ асосларидан билим берадиган Ўқитувчилар фаолиятини такомиллаштириш. Ёшларнинг хуқуқ тартибот органлари билан учрашиш ва савол-жавоб кечаларини мунтазам ташкил этиш. Истеълодли йшларни қўллаб-қувватлаш ва рағбатлантириш ишларини кучайтириш.
9 Талабалар саломатлигини асраш ва ривожлантиришда спорт мусобаҚаларини ўтқазиш.
10 Тарбиявий ишлар жараёнини ривожлантиришга кўмаклашиш, миллий истиқлол мафкурасига информацион тазйиқ ва таъсир ўтқазишга йўл кўймаслик:
- халқимизнинг тарбияга оид қарашларига зид келадиган асарлар тарқалишини олдини олиш;
- талаба шахсининг маънавий ривожланишига алохида ахамият бериш;
- хар бир мактаб жамоаси томонидан талабалар учун тарихий жойларга.
музейларга саёхатлар уюштириш;
- тарбия жараёнида оммавий ахборот воситаларидан кенг фойдаланиш;
- талабалар учун ахлокий маданиятни шакллантиришга дойр доимий мавзулар ташкил этиш.
11 Тарбия жараёнларини иқтисод, сиёсат, хуқуқ ва бошқа ижтимоий онг шакллари билан ўзаро боғликлигини тахлил қилиш ва ўзига хос хусусиятларини ўрганиш:
- ахлоқ хулқ-одоб меъёрлари. қоида ва қадриятлари ўртасидаги зиддият. қарама- қаршиликни аниқлаш билан он рта уларни оартараф этиш усулларини илмий ва амалий тадкик килиш;
- умуминсоний қадриятлар устуворлиги асосида тарбия жараёнини педагогик тахлил этиш услубини белгилаш;
- талабалар уртасида тарбия жараёиида моддий ва маъанавий омиллар таъсирчанлигини ошириш йўлларини аниқлаш.
12 Таълим-тарбия жараёнида куйидаги вазифаларни амалга ошириш зарур:
- Ўзбекистон тараққиётининг пойдевори бўлган баркамол авлодни вояга етказиш;
- миллат Ватан, xaлқ истиқболи каби муқаддас тушунчаларни талабалар калбига сингднриш;
- мустакиллик тарбияси. унинг назарий ва амалий йуналишларини талабалар онгида шакллантириш;
- тарбиявий ишлар режаси ва дастурини ишлаб чикш методик қулланмалар тайёрлаш ва чоп этиш: ’ :
- соғлом бола баркамоллигинн таъминлашда оиланинг бурчи на масьулиятини ошриш;
- касб-хунар йуналишларн бўйича махсус билим бериш;
- миллий байрамлар ва илмий кадриятларга хурмат билан қараш;
- табиатта ва шахсий нарсаларга эхтиёткорлик. ўзниа ва одамларга хурмат билан муносабатда бўлиш.
Тарбия жараёнини бошқаришда мураббий “Талабаларда ахлоқий маданиятни шакллантириш” “Миллий, умуминсоний кадриятларга садоқатлилик маънавий меросимизни ўрганиш ва ривожлантириш”, ”Халқ оғзаки ижоди”, “Марказий Оиё мутафаккирлари асарларидан фойдаланиш” “Фанлараро алоқани амалга ошириш". “Салбий иллатларга қарши кураш” каби мавзуларда сухбатлар, тадбирлар утқазиш уларнинг одоб- ахлоқ маданиятини янада ривожлантиради.
Адабиётлар
Каримов И. Л. Юксак маънавият - енгилмас куч. -Т.: Маънавият, 2008.
Ўзбекистон Реслубликасинннг“Кадрлар тайёрлаш миллий дастури” “Таълим”