Talabni qondirishni tadqiq etish va prognoz qilish

3. Konyunkturani bashorat qilish
Ayrim tovar bozor konyunkturasiniorganishdan maqsad togri bashorat qilish va ozgarishlarning oldindan aytib berishdan iboratdir. Umuman bashorat – bu obyekt ahvolining kelajagi haqida, fikrlari va rejalarini ruyobga chiqarish yollari va muddatlaridir. Bashorat insonning organish va amaliy faoliyatida yollangan obyekti bolib, jarayenlar, korinishlar, xodisalar bolishi mumkin.
Bashorat qilish bu- obyektning kelajagini tahlil qilish va bu kelajakni qanday bolishini kora bilishdir. Ijtimoiy-iqtisodiy jarayenlarning bashorat imkoniyatlari eng avval sabab va xodisaboglanishlarining tabiat harakterlari orqali aniqlanadi. Oldindan aytib berish, bashorat qilish faqat umumiy xossalar va konuniylikka ega bolgan sabab va xulosalar aniq bolganjarayenlargabogliqdir.
Iqtisodiy bashorat konyunkturasining tuzishning asosiy imkoniyatlari iqtisodiy xodisalarni rivojlanishi togridan – togri vaqt takozosi orqali aniqlanadi. Bashorat kiluvchining vazifasi Hozirgi kunda koz ostida oldingilarni esga olib, kelajak elemetlarini topish va umum tendensiyalarini organib shu xodisalarni rivojlanishining kelajagini korsatib berishdir.
Bashoratning maqsadi va xizmati rasional yechimlar qabul qilish uchun muqobil iqtisodiy rivojlanish va uning ijtimoiy-iqtisodiy natijalarini kora bilishdir. Bashorat qilish umumiy rejalashtirishni va boshqarishni rivojlantirish uchun samarali kurolbolib xizmat kiladi. Jaxon bozori rivojlanish kelajagini aniq kora bilish uning imkoniyatlarini va ehtiyojlarini aniqlash uchun davlat mikyosidakaysi sohalarini o`sishi va effektivligini aniqlash va radikal ozgarishlarini va ilmiy ishlab chiqarishni baholashga imkoniyat beradi.
Bashorat qilish har doim ishning rejalashdan oldingi bosqichi hisoblanadi, marketing dasturi va rejasining asosiy variantlaridan biri hisoblanadi, chunki bashorat qilishning maqsadi- bilimimizning darajasiga togri keladigan va bashoratga kiritilishi asosida mumkin bolgan holatlarning rivojlanishini kengrok bolishi mumkin bolganmuqobil yollarini berishdir. Bu holatda qaror qabul qilish bashorat variantlarining koprok bolishi mumkin bolgan asoslangan tanlov hisoblanadi. Bashorat qilish- ilmiy analitik ajralmas bosqichdir. Ishlab chiqarilgan bashoratlar asosida qarorlarni qabul qilish ham qaror hisoblanadi. Hozirgi vaqtda iqtisodiy bashorat qilish 1-1,5 engkopi 2 yildir, orta muddatli 5 yilgacha, uzoq muddatli 5 yildan ortik va 15-20gacha. Qisqa muddatli bashorat qilish bu har doimgikonyunktura bashoratidir, u har kungi amaliyotning boshqaruvchisi hisoblanadi, uzoq muddatli bashorat qilish umumiy tendensiyalarini aniqlaydi, iqtisodiy programmalarni tuzishda asos hisoblanadi va u kelajak konyunkturani aniqlash uchun muhimdir. Hozirgi vaqtda zamonaviy ilm-fanda bashorat qilishning 100dan ortik turli uslublari qollaniladi.
Ular bir-birlaridanqollanmalari bilan, ularni qollash va asoslanganliklari bilan farkkiladi. Ularning orasida ekspert baholash uslubi, miya xujumi, tarixiy analog, EXMlarni ishlatishda har xil matematik- statistik uslublarni qollash bilan farkkiladi.
Konyunkturani bashorat qilishda konyunktura rivojlanishi umumiy tendensiya baholaridan boshlash kerak. Buning uchun esa kelajak konyunkturani zamonaviy konyunkturadan ajratish uchun hamma narsani etiborga olishi kerak. Bu maqsad uchun esa uzoq davr uchun xizmat kiladi.Konyunkturarivojlanishidagi ichki omillar bilan bir katorda yana shu mamlakatning iqtisodiyotiga jaxonkonyunkturasinitasir etishini ham kuzatish kerak, chunki u bazi mamlakatlar uchun konyunktura sinish paytida katta ahamiyatga ega bolishi mumkin. Agar mamlakatning tashqi iqtisodiy aloqalari qancha kuchli bolsa, shunchalik unga bolgantasir ortadi.