Talim shakllari. Dars- talimni tashkil etishning asosiy shakli

Talim shakllari. Dars- talimni tashkil etishning asosiy shakli.

Reja

1.Talimning tashkiliy shakllari tushunchasining mohiyati.
2.Dars jaraenining tarkibiy tuzulmasi. Dars turlari.
3.Talimni tashkil etishning naonanaviy shakllari.

Adabiyotlar

Munavvarov. Pedagogika T-1996 y
Tursunov I. Nishonaliev Pedagogika kursi T-1996 y
Mavlonova R Pedagogika T-2001 y
Komenskiy G`Buyuk didaktikaG` T-1975 y
Likachev Pedagogika M-2000 y
Pedagogika nazariyasi ma`ruzalar matni prof Xasanboev J
Ta`lim ijtimoiy shodisa bulib, uning tarixi juda uzokdir. Ta`lim insoniyat jamiyati rivojlanishining dastlabki paytlaridayoq katta rol` uynagan. U tuplangan tajribalarni, dunyo shaqidagi axborotlarni berish jarayonini ta`minlagan, insoniyatning fakat ijtimoiy rivojlanishiga emas, balki qiyin sharoitlarda yashay olishiga sham yordam bergan. Uzluksiz rivojlangan jamiyatda ta`limning mukammal emas shaqli, ya`ni dars ming ming yillar mobaynida vujudga kelgan. Ya.A.Komenskiy “Buyuk didaktika” asarida jamoaviy tarbiyaning oldingi barcha tajribalarni umumlashtirdi, sinfning dars tizimida ta`limning asosiy didaktik printsiplarini izchil ifodaladi. Usha zamondan buyon qo0 mingdan ortiq vaqt utdi. Shuncha vaqt mobaynida darsning tashkiliy, shaqllari sham ta`limning metodlari sham takomillashib ketdi.
Ta`limda bilimlarnin ozlashtirish jarayoniga kuyidagi komponentlar kiradiU`
Shodisalarni, narsalarni kuzatish, axborotlarni idrok etish
Olingan axborotlarni taxlil kilish (bilimlarning xarakterli belgilarini aniqlash, taqqoslash, kochirish)
Eslab qolish
Ishlar, umumlashtirishlarning togriligini tekshirish shamda basholash
Ta`limni basholashning asosiy tashkiliy shaqli kuyidagi ma`lum belgilarga ega bOlgan mashgulotlarga guruxiy yosinda otkaziladi
-Mashgulotlarning har yili va har bir oqish kuni bir paytda boshlanishi
-Gurushdagi bolalarning yoshi va soni jishatdan baravarligi
- material organish sur`atining bir xilligi
-Oquv mashgulotlarining ma`lum tashkiliy shaqlda otkazilishi
Guruhli mashg`ulotlarning sinf-dars tizimi deb atalgan bunday shaqli keng tarqaldi, mustahkamlandi va hozir ham ancha takomillashgan holda mavjuddir.
Sinf-dars tizimi kuyidagi mazmunga egadir
1. Har qaysi sinf yoshi va bilim darajasiga kura bir xil oquvchilarning doyimiy guruhiga egadir

2. 
   . dars jarayoni asosan 45 daqiqa (eki akademik soat 80 daqiqa) davom etib, qat`iy jadval asosida olib boriladi.
   
3. 
   . Dars oqituvchi va oquvchilarning faoliyat borligiga asoslanib bulib, bevosita oqituvchi raxbarligida jamoa, guruhli va yakka tartibda olib boriladi
   
4. 
   . Dars mashguloti olib borilaetgan va uzlashtirilaetgan materialning mazmuniga karab turli xil metodlar erdamida olib boriladi hamda umumiy ta`lim tarbiyaning bir qismi sifatida, albatta, tugallangan bilim beradi va navbatdagi bilimlarni uzlashtirish zamin yaratadi.
   

Bugungi kunda darslarni tashkil etishga nisbatan kuyidagi didaktik talablar kuyilmokda:
1. Darsning maksadi va vazifalarining anikligi hamda pedagogik jihatdan tug`riligi.
2. Darsning ta`limiy tarbiyaviy va shaxsiy rivojlantiruvchanlik vazifalarining birligi va uzviyligi
3. Uqitishning yaxlit dars va uning ma`lum qismlari vazifalari va mazmuniga muvofik, keladigan oquvchilarning bilish faolliklari va mustakil faoliyatlarini ta`minlashga xizmat qiluvchi makbul metodlarni tiklash
4. Mashg`ulotlarni turli shaqllar: jamoa, guruhli va yakka tartibdagi shaqllarini ma`kul ravishda kushib olib borish
5. Oqituvchining rahbarlik roli bilan oquvchilar faol bilish faoliyatini birga olib borish.
6. Darslarning uzaro uzviy va dialektik xususiyatga ega bulishiga erishish
7. oquvchilarning esh va psixologik xususiyatlarini inobatga olish
8. Darsda oquvchilarni uqitish va tarbiyalash uchun kulay shart sharoit yaratish.
9. Darslarni demokratik talablar asosida tashkil etish
10. Darsda oquvchi erkinligini ta`minlashga erishish.
Bir soatlik darsga muljallangan dastur uquv materiali mazmunini baen qilish, didaktik maqsad va talablarga muvofiq tashkil etilgan mashg`ulot turi dars tipi deb ataladi.
Ayni vaqtda ta`lim tizimida eng kup kullanadigan dars tiplari kuyidagilar:
1. Yangi bilimlarni baen qilish darsi
2. Yangi utilgan materialni mustahkamlash darsi
3. oquvchilarning bilim, kunikma va malakalarini tekshirish darsi
4. Takrorlash umumlashtiruvchi va kirish darslari
5. Aralash darslari
Muayan dars tipi asosida olib boriladigan mashg`ulotlarda ikkinchi, uchinchi bir dars tipining turlari bulishi mumkin. Misol uchun, ta`lim muassasalarida eng kup kullaniladigan dars tiplarining biri- ya`ni bilimlarni baen kilish darsida kuyidagi holatlar omalga oshirilishi mumkin:
a) yangi bilimlarni baen kilish
b) yangi bilimlarni mustahkamlash
v) yangi bilimlar ustida mashq utkazish
g) yangi bilimlarga bogliq holda uy vazifalarini topshirish va hokazo. Demak, dars umuman jarayon davomida bir dars tipi asosida tashkil etilmaydi. Shunga karamay darsning maksadi oquvchilarga yangi bilim berishga qaratilgan bulsa, butun didaktik usullar ana shunga buysindiriladi. Shuning uchun ham bunday dars yangi bilim berish darsi deb ataladi. Muayan dars tipi bilan ish kurilaetganda boshka bir dars tipi unsurlarining asosiy tipidan urin olishi va ayni paytda asosiy dars tipining tuzilishini tashkil kilish mumkin.
Fakul`tativ mashg`ulotlar-oquvchilarning qiziqish va xoxishiga kura muayan fan, predmet yuzasidan beriladigan ilmiy nazariy bilimlarni chuqurlashtirish, ularda amaliy kunikmalarni xosil qilish maqsadida tashkil etiladigan ta`lim shaqlidir.
Seminar mashgulotlar-oquvchilar tomonidan u eki bu mavzu buyicha ma`ruzalar tayyorlash xamda uni sinf oquvchilari bilan muxokama kilish yuli bilan olib boriladi. Seminarlarga 2-3 xafta tayergarlik kuriladi, oqituvchi raxbarligida utkiziladi.
Shuningdek ta`limning noanaviy turlarida ekskursiya, viktorina kabi turlari mavjud.