Таълим вазирлиги автоматиканинг техник воситалари


-боб. Автоматиканинг ижро механизмлари


Download 5.01 Kb.
Pdf ko'rish
bet52/68
Sana31.01.2024
Hajmi5.01 Kb.
#1819521
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   68
Bog'liq
датчиклар111

 
7-боб. Автоматиканинг ижро механизмлари
 
 
7.1. Ижро механизмлари ћаќида тушунча ва уларнинг туркумланиши. 
 
Автоматик ростлаш тизимининг ижро механизми деб ростловчи органи 
узатилаётган сигналга мувофиќ харакатга келтирувчи мосламага айтилади. 
Ростловчи органни вазифасини дросселлар, тўсќичлар, клапанлар, шиберлар 
бажаради. 
Ижро механизмларининг асосий кўрсаткичлари: чиќиш валидаги 
айланиш моментининг номинал ќиймати ёки чиќувчи штокдаги таъсир этувчи 
куч; айлантирувчи момент ёки кучларнинг максимал ќиймати; носезгирлик 
майдони; инерционлик ваќтини кўрсатувчи ваќт доимийси; ижро 
механизмларини чиќиш валининг айланиш ваќти ёки унинг штокининг
сурилиш ваќти. 
Ижро механизмини ишдан тўхтагандан сўнг турѓунлашган режим 
ваќтида ишлаб турганда чиќиш органининг сурилиши югуриш ћолати деб 
аталади. Бу ћолат ростлаш сифатига таъсир кўрсатади. 
Ижро механизмларининг асосий кўрсаткичлари – уларнинг статик ва 
динамик тавсифномалари ћисобланади. Динамик хусусиятларига кўра ижро 
механизмлари интегралловчи звенолар гурухига киради: W(p)= 1/ Т
им
р , бу 
ерда Т
им
– максимал чиќиш сигнали ваќтида ИМ чиќиш органининг тўлиќ 
сурилиш ваќти. 
Ижро механизмларини ќуйидаги асосий белгиларига кўра синфларга 
ажратиш мумкин: фойдаланилган энергия турига кўра, чиќувчи органнинг 
харакат характерига кўра; фойдаланилган юритма турига кўра ћамда чиќувчи 
органнинг харакатланиш тезлигига кўра. 
Фойдаланилган энергия турига кўра ИМ лар электрик, пневматик, 
гидравлик турларига ажратилади (7.1-расм). 
Чиќувчи орган харакат характерига ќараб ИМ лар айланувчан ва тўѓри 
харакатланувчан гурухларга ажратилади. Айланувчан ИМ лар бир марта 
айланувчан ва кўп марта айланувчан бўлиши мумкин. 
Фойдаланилган электр юритма кўринишига ќараб ИМ лар электр 
юритмали, электромагнитли, поршенли ва мембранали бўлиши мумкин. 
Чиќувчи органнинг харакатланиш тезлигига кўра ИМ лар доимий 
тезликка эга бўлган ћамда чиќувчи органнинг сурилиш тезлиги чиќувчи 
сигналга пропорционал бўлган ИМ ларга ажратилади. 
Ќишлоќ ва сув хўжалиги ишлаб чиќаришида электрик ИМ лар кенг 
тарќалган. Уларни 2 та асосий гурухга ажратиш мумкин: электр двигателли ва 
электромагнитли (7.2-расм). 
Биринчи гурухга электр юритмали ИМ лар киради. Электр юритмали ИМ 
лар одатда электр юритма, редуктор ва тормоздан ташкил топади (охиргиси 
бўлмаслиги ћам мумкин). Бошќарув сигнали бир ваќтнинг ўзида юритма ва 
тормозга берилади, механизм тўхтай бошлайди ва юритма чиќувчи органни 


харакатга келтиради. Сигнал йўќолганда юритма ишдан тўхтайди, тормоз 
механизмни тўхтатади. 
Иккинчи гурухга соленоидли ИМ ларни киритиш мумкин. Улар турли 
хил ростловчи клапанлар, винтеллар, золотниклар ва бошќа элементларни 
бошќариш учун ќўлланилиши мумкин. Бу гурухга электромагнитли 
муфталарни киритиш мумкин. Соленоидли механизмлар одатда фаќат икки 
позицияли ростлаш тизимларида ќўлланилади. 
Электр юритмали ИМ лар одатда электр юритма, редуктор ва тормоздан 
ташкил топади (охиргиси бўлмаслиги ћам мумкин). Бошќарув сигнали бир 
ваќтнинг ўзида юритма ва тормозга берилади, механизм тўхтай бошлайди ва 
юритма чиќувчи органни харакатга келтиради. Сигнал йўќолганда юритма 
ишдан тўхтайди, тормоз механизмни тўхтатади. 
7.1-расм. Ижро механизмларининг энергия турига ќараб турланиши 

Download 5.01 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   68




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling