Ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti analitikkim yo fanidan zamonaviy pedagogik tehnalogiyalar asosida tayyorlangan


Комплекс бирикманинг шартли баркарорлик константаси


Download 2.92 Mb.
bet34/86
Sana02.06.2024
Hajmi2.92 Mb.
#1836587
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   86
Bog'liq
portal.guldu.uz-A N A L I T I K K I M YO

Комплекс бирикманинг шартли баркарорлик константаси
Координацион бирикмалар хосил булиши реакциялари реал шароитларда камдан-кам холларда (1) тенглама билан (яъни МКn?кМ?n гидратлари билан боради.Чунки эритманинг рН ига боглик равишда М ва лиганд ? нинг куплаб формаларининг мавжуд булишидир.Купгина лигандлар (кучсиз кислоталар анионларини,аминлар ва хоказо) нинг протонга мойиллиги сезиларли даражада юкоридир ва эритмада протонланиши мумкин:

Бу реакциялар натижасида лиганднинг мувозанат концентрацияси камаяди. Шу билан бирга кислотали мухит купинча металл ионининг гидролизланишнинг олдини олиш учун мухимдир.
Реал шароитларда протонланган заррачалар Н?,Н2? ва хоказо.хам лиганд сифатида иштирок этиши мумкин:
М К Н? к МН?.
Бу эса жараёнларни бирмунча мураккаблаштиради.
Эритмада асосий лиганддан ташкари,яна бир неча лигандлар булиши мумкин. Масалан, буфер эритма компонентлари сифатида. Бундай системаларда ракобат реакциялари кетади,яъни бунда аралаш лигандли комплекслар хосил булиши реакциялари боради.
Эритмада куп сонли мувозанатларни хисобга олиш зарурати хисоблашларни мураккаблаштиради ва одатда ЭВМ кулланилишини талаб этади.
Масалан, Ni(NО3)2 нинг аммиакли эритмасига ЭДТА нинг сувли эритмаси таъсир эттирилса , у холда улар орасидаги узаро таъсирни куйидагича тасвирлаш мумкин:
Ni(NН3)6КН2Y2-кNiY2-К2NН4КК4NН3 (11)
Аник хисоблашларда аммиакли комплекслар эритмалрида ва лиганд эритмаларида боскичли мувозанатларни хисобга олиш лозим булади. Бунда битта реакция тенгламаси урнига бир неча реакция хосил булади.
Ni(NН3)5КН2Y2кNiY2-К2NН4КК3NН3
Ni(NН3)42-КН2Y2-кNiY2-К2NН4КК2NН3
NiNН3КНY3-кNiY2-КNН4К
Ni(NН3)6КY4-кNiY2-К6NН3
Хамма мувозанатларни хисобга олиш учун, кимёвий реакцияларни ва материал баланси тенгламасини ёзиш, сунгра куплаб номаълум билан
Тенгламалар системасини ечишга тугри келади. Аммо бу йул узокка чузиладиган мураккаб (машаккатли) йулдир.
Купинча координацион бирикманинг битта асосий лиганд билан концентрациясини хисоблашга ёки кандайдир йигинди концентрациясини аниклаш зарур булади.
Бундай хисоблашлар шартли баркарорлик константалари оркали амалга оширилади.
Хусусий холда Ni нинг этилендиаминтетраацетатли комплексининг шартли баркарорлик константаси аммиакли мухитда куйидагича булади:

Бунда [Ni]1 ва [Y4-]1 - Ni ва Y4- ионларининг NiY2- комплексга богланмаган йигинди концентрациялари,яъни эритмада бошка формаларда мавжуд булгани.
Хусусий холда Niионларининг NiY2- комплексга богланмаган йигинди мувозанат концентрациялари куйидагига тенг булади:
[Ni]1к[Ni]К[NiNН3]К[Ni(NН3)2]К К[Ni(NН3)6] (13).
(17) тенгламани [Ni] ионлари мувозанат концентрациясига буламиз;

Аммо

(19) тенгламани (18 га) куйсак куйидагини хосил киламиз:
NiNН3-ёнаки реакция коэффициенти ёки -коэффициент дейилади.
Агар ёнаки реакцилар булмаса, у холда []10 ва [М]1[М] га булади. Худди шу йусинда лиганднинг протон билан ёнаки реакцияларининг йигинди мувозанат концентрацияларининг ёнаки реакциялари коэффициенти топилади.
NiY2- компексга богланмаган Y4- ионлари йигинди мувозанат концентрациялари тенг булади:
[Y4-]1[Y4-]К[НY3-]К[Н2Y2-]К[Н3Y-]К[Н4Y]
Бу катталикни [Y4-] га буламиз:
83

(21) тенгламанинг унг томонидаги мувозант концентрацияларини кислота диссоциация константалари ва НКионлари мувозанат концентрациялари оркали ифодалаш мумкин:

Бу катталикларни (21) тенгламага куйсак: лиганднинг ёнаки реакция коэффициенти келиб чикади:

(20) ва (22) тенглама кийматларини 16 тенгламага куйсак



(23) тенглама NiY2- шартли баркарорлик константасини концентрацион баркарорлик константаси NiY2- ва ёнаки реакция коэффициентлари билан боглайди.
Узгармас рН да ва кушимча лиганднинг доимий концентрациясида шартли баркарорлик константаси узгармас катталикдир.
Реакциянинг ёнаки коэффициенти канчалик катта булса, шартли баркарорлик константаси шунчалик кичик булади, ва NiY2- комплекси мувозанат концентрацияси шу шароитда шунчалик кичик булади.
рН ва ёнаки реакция лиганди концентрацияси маълум булса, шартли баркарорлик константалари жуда катта практик ахамиятга эга.
Ундан ташкари ёнаки реакция коэффициентларини турли рН лар учун олдиндан хисоблаш ва таблицага киритиш мумкин. Бу эса комплекс бирикмалар эритмаларининг таркибини аниклашга кулайлик тугдиради.

Download 2.92 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   86




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling