Таълим вазирлиги низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университети

 
Интеграцион таълим : соғлом жамият сари. 
Ўтган 2001 йилнинг ноябрь ойида Хўжаобод туманида бир савоб ишга қўл 
урилди. Туман ҳокимлигининг ташаббуси билан халқ таьлими бўлими қошида 
ногирон болалар маркази ташкил этилди. Хўш, бу марказни ташкил этишдан 
кўзланган мақсад нима эди?
Маьлумки 1948 йилда қабул қилинган «Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон 
декларацияси» да инсоннинг жамики ҳуқуқлари белгиланган. Уларнинг қобилияти 
ва жисмоний ҳолатидан қатьи назар, таьлим олиш ҳуқуқига эга эканлиги мазкур 
ҳужжатда алоҳида таькидлаб ўтилган. Хўжаободдаги ногирон болалар маркази 
ҳам худи шу мақсадлардан келиб чиққан ҳолда ташкил этилди. Туман ҳудудида 
300 дан зиѐд турли ѐшдаги ногирон болалар бор. Уларни соғлом жамият сари 
йўналтириш, билим ва касб-ҳунар эгаллашларига кўмаклашиш, дили ўксик 
қалбларнинг соғлом инсонлар қаторидан жой олишларига ѐрдам бериш мақсадида 
ташкил этилган мазкур марказнинг бир йиллик фаолиятига назар ташлар эканмиз, 
ана шундай масканлар ниҳоятда зарур, деган хулосага келдик.
Бу ерда айни пайтда 10 дан ортиқ турли тўгараклар фаолият кўрсатмоқда. 
Ота – онаси ѐки бирон яқин кишиси ѐрдамида марказга келган ногирон болалар 
шифокор назоратида хафтада бир ѐки икки кун давомида ҳунар ўрганмоқдалар. 
Дурадгорлик, тикувчилик, каштачилик ҳунарларидан ташқари болалар компьютер 
билан ҳам танишмоқдалар.
 Марказ фаолиятидан нафақат ногирон болалар, айниқса уларнинг ота-
оналари жуда мамнун бўлмоқдалар, -дейди туман халқ таьлими бўлими мудири 
Тоҳиржон Тожиддинов. Ногирон болалар маркази туман халҳ таълими бўлими 
ташхис марказининг доимий назоратида. Мутахассисларимизнинг саъй- ҳаракати 
билан ногирон болаларнинг соғлом жамият сари интилиши, касб-ҳунар эгаллашга 
бўлган қизиқиши кучаймоқда. Энг асосий мақсадимиз ногирон болаларнинг 
соғлом болалар билан интеграциялашувини амалга оширишдан иборат.
Интеграцион, инклюзив таълим жорий этилган мамлакатлар тажрибасидан 
маълумки, мазкур тизимда иккала томон – алоҳида ѐрдамга муҳтож болалар ҳам, 
соғлом болалар ҳам ўзаро манфаатдор бўладилар. Нуқсонли болалар умумтаълим 
мактабларида ўқир эканлар, ўзларини камситилган ҳолда ҳис қилмайдилар, 
аксинча, шу жамоани тўлақонли аъзоси эканликларини англайдилар. Оқибатда ўз-
ўзини ҳурмат қилишлари, яшашга бўлган умидлари, ишончлари ортади. Соғлом 
болалар эса жамият турли тушунчалар, турли дунѐқарашдаги инсонлардан иборат 
эканлигига кўникадилар, муҳтож дўстларига ѐрдам бера олаѐтганликларидан 
мамнунлик туйғусини ҳис этадилар. Айни пайтда Андижон вилоятида 6000 дан 
зиѐд ногирон ва ривожланишда нуқсони бўлган болалар аниқланган. Улар учун 
вилоятда 14 та махсус таълим муассасаси ташкил этилган. Мактабгача ѐшдаги 
болалар учун 18та болалар боғчалари мавжуд. Мазкур муассасаларда 3420 нафар 
болалар таълим тарбия олмокда. Шунингдек, 600дан зиѐдроқ ногирон болалар уй 
шароитида якка тартибда парвариш қилиниб, мактабга тайѐрланмоқда. 

---

57 
Ногиронлар таълими бўйича мамлакатимизда катта тажриба мактаби яратилган. 
Вилоятда ҳам мазкур таълим жонкуярлари кўпчиликни ташкил этади.
Маълумки, 
интеграцион таълим 
мамлакатимизда 
ҳали 
у 
қадар 
такомиллашгани йўқ. Бир қатор ривожланган хорижий давлатларда интеграцион 
таълим яхлит тизимга айланиб улгурган. «Таълим тўғрисида»ги қонунда 
белгиланганидек, нуқсонли болалар фақатгина ота-оналари ѐки бирор 
яқинларининг розилиги билангина махсус таълимга ўтказилади. Шу туфайли 
ҳамда дуне тажрибасида акс этган яхши ният боис, вилоятда 2 минг нафар 
нуқсонли бола умумтаьлим мактабларида соғлом тенгдошлари билан бирга таьлим 
олмоқда.
Вилоятда интеграцион таълим соҳасини ўрганиш жараѐнида бу борада бир 
қатор муаммолар ҳам борлигини кузатдик. Интеграцион таьлимнинг туб мазмуни 
ва мақсадини тўлақонли рўѐбга чиқариш осон кечмайди, албатта. Соҳада баьзи 
ташкилий ишларни амалга ошириш керак. Булардан бири педагог ходимларни 
алоҳида методика билан қуроллантириш зарурияти. Дейлик, соғлом болалар билан 
бир синфда, бир партада ѐнма-ѐн ўтирган ногирон бола дўстларидан мунтазам 
ѐрдам олиб туради. Лекин ўқитувчи боланинг интеллектуал даражаси ѐки 
жисмоний нуқсонидан келиб чиққан ҳолда билим беришга алоҳида тайѐргарлик 
кўриши шарт бўлади. Шу боис республикамиздаги барча педагогик йўналишдаги 
олий ўқув юртларида махсус курслар ўқув дастурига киритилиши лозим.