Ta'limot qisqacha bayoni

3. Donishmandlik — bu buddizmning asosiy maqsadi boʻlib, narsalar tabiatini toʻgʻri tushunishdan iborat.
Yuqorida koʻrsatilgan uch amaliyot bosqichini oʻtagan inson oxir-oqibat oliy saodatga, yaʼni nirvana holatiga erishadi. Nirvana soʻzining lugʻaviy maʼnosi — "oʻchish, soʻnish". Unda hayotning har qanday koʻrinishiga intilish yoʻqoladi.

Koreya madaniyati buddizmdan chuqur taʼsirlangan, chunki buddizm Koreya madaniyatining oʻziga xos jihatiga aylanib ulgurgan edi, shu jumladan, buddist boʻlmagan koreyslar tomonidan amal qiladigan dunyoviy koreys anʼanalari ham buddizm qoidalariga asoslangan. 2005-yilda hukumat tomonidan oʻtkazilgan soʻrovlar shuni koʻrsatdiki, janubiy koreyaliklarning chorak qismi buddizm diniga eʼtiqod qiladi. Biroq, Janubiy Koreyadagi buddistlarning haqiqiy soni noaniq, chunki nasroniy aholidan farqli oʻlaroq, buddistlarni aniqlashning aniq yoki eksklyuziv mezonlari mavjud emas. Buddizmning anʼanaviy koreys madaniyatiga qoʻshilishi sababli u rasmiy din emas, balki falsafa va madaniy asos deb qaraladi. Natijada, oʻsha hududdagi aholidan boshqa koʻplab odamlar ham buddizm taʼsir etgan ayrim anʼanalarga rioya qiladigan boʻlganlar. Shunday qilib, dunyoviy dindorlar yoki boshqa dinlarga ergashmaydigan eʼtiqod taʼsirida boʻlganlarni hisobga olsak, Janubiy Koreyada buddistlar soni ancha koʻp deb hisoblanadi^. Xuddi shunday, Shimoliy Koreyada buddistlar aholining 4,5 % ni tashkil qilsalar, aholining ancha katta qismi (70 % dan ortigʻi) buddist falsafasi va urf-odatlari taʼsiridagi ateistlardan iborat.

Buddizm Koreyaga 372-yilda^, tarixiy Sidxarta Gautama (buddizm asoschisi) vafotidan taxminan 800 yil oʻtgach, Sobiq Qin shahridan (Shimoliy Xitoyning IV asrdagi davlati) kirib kelgan. Bu davrda mahalliy din shamanizm keng kurtak yozgan edi. Samguk yusa va Samguk sagi qadimiy yozuvlarida 4-asrda Uch shohlik davrida Koreyaga buddist taʼlimotini yoki Dxarmani birinchi boʻlib olib kelgan 3 rohibni qayd etiladi, bular: Malananta — Xitoy janubidagi Serindiya hududidan kelgan hind buddist rohibi; Sundo — Sharqiy Jin sulolasi davrida milodiy 384-yilda Janubiy Koreya yarimorolidagi Baekje qirolligida buddizmni rivojlantirgan rohib; Ado — shimoliy Xitoy davlatidan boʻlgan rohib Sobiq Qin davrida milodiy 372-yilda Markaziy Koreyadagi Silla shahriga va Shimoliy Koreyadagi Goguryeoga buddizmni olib kelgan rohib^. Tabiatga sigʻinish buddizm urf-odatlariga zid boʻlmaganligi sababli, shamanizm tarafdorlari tomonidan oʻz dinlariga qoʻshilishga ruxsat berilgan. Shunday qilib, buddizmgacha boʻlgan davrda shamanistlar ruhlar qarorgohi deb hisoblagan togʻlar keyinchalik buddist ibodatxonalari joylashgan joyga aylandi.
Garchi u dastlab Goryo (918—1392) davrida davlat mafkurasi sifatida qoʻllab-quvvatlangan boʻlsa ham, Koreyadagi buddizm Choson (milodiy 1392—1897) davrida besh yuz yildan ortiq davom etgan qattiq repressiyaga uchradi. Bu davrda neo-konfutsiylik buddizmning oldingi hukmronligini yengib chiqdi. Buddist rohiblar Yaponiyaning Koreyaga bosqinini qaytarishga yordam berganidan keyingina (1592—1598) buddistlarni taʼqib qilish toʻxtatildi. Koreyada buddizm 1910-yildan 1945-yilgacha davom etgan mustamlakachilik davrida mavqei biroz mustahkamlandi, Choson davrining oxirigacha oʻzining ommaviyligini saqlab qoldi. Biroq, bu buddist rohiblar nafaqat 1945-yilda yapon hukmronligiga chek qoʻyishdi, balki oʻzlarining anʼanalari va amaliyotlarini isloh qilish orqali oʻzlarining oʻziga xos va alohida diniy oʻziga xosliklarini namoyon etdilar. Ular koʻplab buddist jamiyatlariga asos soldilar va rohiblarning yosh avlodi Mingung Pulgyo yoki „xalq uchun buddizm“ mafkurasini yaratdilar. Bu mafkuraning ahamiyati shundaki, u oddiy erkaklarning kundalik masalalariga eʼtibor bergan rohiblar tomonidan yaratilgan.