Tanlanmaning boshlangʻich statistik tahlili

---

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA
KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI 
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT 
TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI 
Ehtimollar va statistika fanidan 
Amaliy ish-3; 
Bajardi: Nig’monov Elyor 
Tekshirdi: 
Qodirov Farxod Amirovich
;

---

3-SHAXSIY TOPSHIRIQ 15-variant 
TANLANMANING BOSHLANGʻICH STATISTIK TAHLILI.
Tanlanmani boshlangʻich statistik tahlilida – tanlanma oʻrganish uchun qulay
holatga keltiriladi. Buning uchun birinchi navbatda tanlanma hajmi va tanlanmada
qatnashgan elementlarning minimum va maksimumlariga eʼtibor beriladi. Ushbu
kattaliklarga qarab variatsion qator tuziladi. Variatsion qatorlar 3 turga boʻlinadi:
1. Ranjirlangan variatsion qator;
2. Diskret variatsion qator;
3. Oraliqli variatsion qator.
Taʻrif 1. Tanlanma hajmi n kichik boʻlganda bu tanlanmaning alohida qiymatlari
x1,x2,…,xn larni o‘sish (yoki kamayish) tartibida joylashishidan hosil boʻlgan
x(1)≤x(2)≤x(3) ≤…..≤x(n) qatorga ranjirlangan variatsion qator deyiladi.
Misol. Tasodifiy ravishda potokdagi 5 ta talabadan oldingi semestrda
matematikadan olgan ballarini surishtirdik natijada faraz qilaylik: 81; 76; 93; 62; 
71
sonlar hosil boʻldi deylik. Ushbu maʼlumotlar tanlanma toʻplam boʻlib, tanlanma
hajmi n=5 kichik boʻlgani uchun bu sonlarni oʻsish tartibida tartiblashtirishdan 
hosil
boʻlgan: 62; 71; 76; 81; 93 qator ranjirlangan variatsion qator boʻladi.
Taʼrif 2. Agar tanlanma hajmi n katta, tanlamada qatnashgan xmin va xmax lar
oʻrtasidagi farq esa kichik boʻlsa, u holda tanlanmada qatnashgan 
𝑥𝑖 variantalar va
ularning takrorlanganlik chastotalari 
𝑛𝑖 lar keltirilgan qatorga diskret variatsion
qator deyiladi.
15-variant 
D tanlamaning F1 ustuni boʻyicha
1) Variatsion qator tuzilsin;
2) Tanlanma oʻrta qiymat;
3) Tanlanma dispersiya;
4) Tanlanma oʻrtacha kvadratik chetlanish;

---

5) Moda;
6) Medianalar hisoblansin. 
D tanlamaning F1 ustuni boʻyicha
1) F1 ustun 46,75,63,56,70,67 sonlardan iborat, ularni oʻsish yoki kamayish
tartibida tartiblashtirib chiqamiz: 46,56,63,67,70,75-ranjirlangan variatsion qator; 
Tanlanma o`rta qiymati: X
o`rtacha=(x1+x2+…+xn)/n=(46+56+63+67+70+75/6=62,8(3) 
Tanlanma dispersiyasi :
𝑆̅²=(
x1
²
+x2
²+…..+xn²)/n-((
x1+x2+…+xn)/n)
²=95,32(6)
Tanlanma oʻrtacha kvadratik chetlanish:
𝑆̅=√𝑆̅²=√95,32(6)=9,7631 
Ranjirlangan variatsion qatorlarda Moda aniqlanmaydi 
6) Mediana, tanlanma hajmi juft boʻlgani uchun: 
Me=56; 

---

A tanlanma boʻyicha:
1) Variatsion qator tuzilsin;
2) Nisbiy chastotalar aniqlansin;
3) Yigʻma chastotalar aniqlansin;
4) Variatsion qator poligoni chizilsin;
5) Variatsion qator gistogrammasi chizilsin;
6) Emperik funksiya taqsimoti tuzilsin;
7) Emperik funksiya taqsimoti grafigi chizilsin;
8) Tanlanma oʻrta qiymat hisoblansin;
9) Tanlanma dispersiya hisoblansin;
10) Tanlanma oʻrtacha kvadratik chetlanish hisoblansin;
11) Moda topilsin;
12) Mediana topilsin 
Shunday qilib A tanlanma boʻyicha Excelda qilingan hisoblashlar bor 
yoʻgʻi bir varoqni tashkil etadi: