Taqdim etilgan ro'yxatdan insho yozish mavzusini tanlashda siz ma'lum bilimlar, mulohazalar yoki shunchaki kuchli qiziqish mavjud bo'lgan birini tanlashingiz kerak

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
BERDAQ NOMIDAGI QORAQALPOG’ISTON DAVLAT UNIVERSITETI
FILOLOGIYA FAKULTETI
FILOLOGIYA ÒZBEK TILI YO’NALISHI 108-GURUH TALABASI REJEPOVA MAXLIYONING ÒZBEK TILI VA ADABIYOTI TALIMIDA ILĢOR PEDAGOGIK TEXNOLOGIYA FANIDAN TAYYORLAGAN

MUSTAQIL ISHI

Bayon haqida ma'lumot, bayonni baholash
Reja:

1. 
   Bayon haqida ma’lumot
   
2. 
   Mashq sifatida bayonning ahamiyati
   
3. 
   Bayonni baholash mezonlari
   

Taqdim etilgan ro'yxatdan insho yozish mavzusini tanlashda siz ma'lum bilimlar, mulohazalar yoki shunchaki kuchli qiziqish mavjud bo'lgan birini tanlashingiz kerak.Agar insho ish beruvchiga qaratilgan bo'lsa, unda inshoning mavzusi ham, mazmuni ham muallifning fe'l-atvori, samimiyligi, o'ziga xosligi, insoniyligi va shaxsiyati aks etishi maqsadga muvofiqdir.

Inshoning mavzusiga qaror qiling: u, avvalambor, siz uchun qiziqarli bo'lishi kerak. Bundan tashqari, mavzuni tanlashda, siz o'zingizning pozitsiyangizning dalillari va dalillarini to'plashingizga ishonch hosil qiling. Sabab munosabatlari va hikoyalar mantig'iga ko'ra insho rejasini tuzing.
Kamchiliklari va kamchiliklarini ko'rib chiqing. Dalillar sifatida mantiqiy to'g'ri xulosalar, tarixiy faktlardan foydalaniladi. Odatda, insho 2-3 ta dalil beradi.
Insho uslubini tanlang: ko'pincha jurnalistik yoki ilmiy uslubda yozish tavsiya etiladi.
Qadam 1. Kontekst to'g'risida qaror qabul qiling.
Agar insho sizga berilgan bo'lsa, unda siz uchun ba'zi parametrlar aniqlanadi: bu inshoning uzunligi, muqova sahifasining formati, maqsadli auditoriya (masalan, o'qituvchi, qabul komissiyasi, veb-sayt o'quvchilari). Sizga qanday shartlar qo'yganingiz muhim emas, ularga rioya qiling. Inshoning asosiy g'oyasi nimaga qaratilishi kerak.
2-qadam. Mavzuni tanlang.
Ehtimol, mavzu siz uchun tanlanadi, lekin agar bo'lmasa, unda biron bir ko'ngilochar yoki yaxshiroq narsani tanlashga harakat qiling, sizning ehtirosingiz nima. Keyin insho yozish osonroq bo'ladi. Bundan tashqari, siz mutlaqo rozi bo'lmagan mavzuni tanlashingiz mumkin, unga qarshi yozing, chunki keyin o'zingizning argumentlaringizda "yoriqlar" ni yaxshiroq ko'rishingiz mumkin. Siz shuningdek asosiy tezis to'g'risida qaror qabul qilishingiz mumkin, ammo bu sizning inshoning qoqintiradigan joyiga aylanmasligi kerak, chunki istalgan vaqtda mavzuni bitta g'oyadan ham ko'proq kengaytirishingiz mumkin. Tezis - bu o'zingizning inshoda isbotlashga yoki izohlashga harakat qilayotgan narsadir. Buni bitta jumladan ortiq bo'lmaslikka harakat qiling va inshoda aytilganlarning hammasini o'z ichiga oling.
Qadam 3. Ma'lumot to'plang.
Tezisni dalil bilan isbotlash uchun sizga ilmiy haqiqat to'g'risida yozayotganligingiz yoki bu faqat sizning shaxsiy kuzatishlaringiz to'g'risida ma'lumot kerak. Faktlar qaysi ma'lumotlardan kelib chiqqaniga e'tibor bering. Sizning nuqtai nazaringizni rad etadigan dalillar va bayonotlarni e'tiborsiz qoldirmang. Yaxshi insho muallifi tezisini qo'llab-quvvatlash uchun har doim sabab topadi.
Endi sizning asosiy fikringizni dalillar bilan mustahkamlash vaqti keldi. Siz to'plagan barcha ma'lumotlarni diqqat bilan tahlil qiling. Asosiy printsiplar va kuzatuvlarni ko'ryapsizmi? Yozayotganda kuzatadigan aqliy xaritani yaratishga harakat qiling. Qisqa reja tuzing, inshoning tuzilishini tartibga solish uchun paragraflar sarlavhalarini tuzing.
Qadam 5. Avval asosiy tanani yozing.
Matn tezisini kuchaytirishga yordam beradigan uchta asosiy g'oyani aniqlang. Har bir nuqtai nazar dalillar, misollar va dalillar bilan qo'llab-quvvatlanishi kerak. Qisqa inshoda har bir paragraf bitta fikrni qamrab olishi kerak. Uzunroqlarida, nuqtai nazarni asoslash uchun butun sahifa talab qilinishi mumkin.
1.Savodxon qilish. Odatda “savodxonlik” deganda oʼquvchini oʼqish, yozish va va hisobga oʼrgatish tushiniladi[4]. Bu masalaning bir tomoni . Masalaning ikkinchi tomoni shundaki, hozirgi zamon Oʼzbekiston pedagogikasida savodxonlik tushunchasining maьnosi keng tushinilmoqda. Misol uchun, Oʼzbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 6 noyabrdagi PF-6108-sonli “Oʼzbekistonning yangi taraqqiyot davrida ta’lim, tarbiya va ilm-fan sohalarini rivojlantirish chora-tadbirlari toʼgʼrisida”gi Farmonida “oʼquvchilarni kelgusi hayotga tayyorlash” vazifasi qoʼyildi . Bu vazifa boshlangʼich sinf oʼquvchilarning savodxonlik asoslarini shakllantirish tushunchasida ularni “hayotga tayyorlash”ni ham nazarda tutishni taqazo etadi. Bunday yondashuv “Savodxonlik” tushunchasini quyidagicha idrok etishni koʼrsatadi:boshlangʼich sinf oʼquvchilarini oʼqish, yozish, hisobga oʼrgatish va ularni hayotga tayyorlash.
2. Bilim oʼrgatish. “Ta’lim toʼgʼrisida”gi yangi Qonunimizga binoan, boshlangʼich sinf oʼquvchilari umumiy oʼrta ta’limni davom ettirish uchun zarur
boʼlgan bilim asoslarini egallash kerak. “Bilim”- bu oʼquvchilarning tabiat, jamiyat va fan-texnika yutuqlari haqida hosil qilgan maьl umotlari va ularga taqdim etiladigan nazariy ma’lumotlar majmuidir. Shu sababli boshlangʼich sinflarda aniq, tabiiy va gumanitar fanlarning dastlabki asoslari turli oʼquv fanlari vositasida oʼqitilmoqda. Bu oʼziga xos yondashuvdir.
3. Malakani shakllantirish. Mazkur Qonunga binoan, boshlangʼich ta’limning asosiy vazifalaridan biri 7-11 yoshli oʼquvchilarda bilish va tushunish malaka asoslarini shakllantirishdir. “ Malaka”- bu oʼquvchilarda muayyan oʼquv materialini chuqur oʼzlashtirish natijasida hosil boʼladigan avtomatlashgan mahoratdir. Shu jihatdan boshlangʼich sinf oʼquvchilarining malaka asosini qiziqish, tushunish va harakat tashkil qiladi. Unga koʼra, boshlangʼich sinf oʼquvchilarida bilim olishga qiziqish, oʼqigan va yozganlarini tushunish hamda ularni egallashga harakat qilish tuygʼulari rivojlantiriladi.

Foydalanilgan adabiyotlar

1.Dolimov S., Ubaydullayev Z., Ahmedov K. Adabiyot o‘qitish metodikasi. –T., 1967.
2.Dolimov U., Aʼlamova M. Insho ustida ishlash. – T., 1987.
3.Dolimov U. Inshoni qanday yozish kerak? – T., 1972.
4.Dolimov U. Tinglovchilarni inshoga tayyorlash. – T., 1991.
5.Yoqubbekova M. Insho - bilim va savodxonlik mezoni. – Andijon,1992.
6.Zunnunov A., Esonov J. Maktabda adabiyot o‘qitish metodikasi. - T., 1985.
7.Ismatov S. o‘rta maktabning yuqori sinflarida insho. – T., 1973.
8.Madayev O. Insho qanday yoziladi? –T.,1991.