Тарихшунослик фанидан

Tomas Morning axloqiy ta‟limoti 
O‗z falsafasining markaziga Tomas Mor axloqiy masalalarni qo‗yadi. Uning fikricha 
jamiyatning rivojlanishi fuqarolarning hallolligi, vijdonliliga bog‗liqdir. 
Xudo insonni ozod va erkin qilib yaratdi va unga barcha narsalarning me‘yor o‗lchamini berdi. 
Toki inson o‗z nafsi dardida bu me‘yorni unutar ekan baxt-saodatga etishishi ancha mushkuldir. 
Boshqa jonzotlarga nisbatan xudo insonga o‗z-o‗zini anglash, o‗z xatolarini tushunib etish 
qobiliyatini ham bergan. Bundan kelib chiqib odamlar jamiyat tuzumini o‗zgartirishlari va adolatli 
tuzum ham barpo etishlari mumkin. 
Baxt nima degan savolga javob berar ekanlar. Utopiyaliklar Epikur ta‘limotiga yon bosadilar 
va dunyoviy lazzatdan rohatlanishini baxt deb hisoblaydilar. Morning ―Utopiya‖ sida o‗rta asr 
xristian diniga xos bo‗lgan tarkidunyolik g‗oyasini tanqid qiladi. Insonga berilgan buyuk 
ne‘matlardan biri salomatligidir. Inson uning qadriga etishi va asrab-avaylashi kerakdir. 
Utopiyalikda diniy e‘tiqod va tafakkur bir-birini inkor etmaydi. Aksincha ular bir-birini to‗ldirib 
turadilar. 
Gumanizmning siyosiy ta‟limotlari Nikolo Makiavelli 
XV asr oxiri-XVI asr boshlari Italyan gumanizmi quyoshining botishiga to‗g‗ri keladi. Bu 
davrda gumanistlarning oltin davr haqidagi umidlari chilparchin bo‗ldi. Butun Italiyan larzaga 
keltirgan ichki nizo va urushlar bu davlatni bir necha asrga turg‗unlik botqog‗iga botishiga sabab 
bo‗ldi va natijada Italiya Yevropaning qoloq davlatiga aylanib qoldi. 
Italiyaning respublika shaharlari o‗z manfaatlari doirasida chegaralanib qoldilar va Italiyani 
birlashtiruvchi milliy harakatni barpo etolmadilar. 
Italiyada yagona milliy davlatga asos soluvchi biron-bir siyosiy kuch topilmadi. Hatto 
Angliya, Frantsiya, Ispaniyada hukm surgan absolyut monarxiyalarga o‗xshash davlatni yaratishga 

---

94 
Italiyaning mayda hukmdorlari jur‘at eta olmadilar. Ularning ichida bunday vazifani bajara oladigan 
na kuchli rahbarni diniy rahnomo topilmadi. 
Aynan shunday murakkab siyosiy vaziyatda Nikolo Makiavellining ta‘limoti yuzaga keldi.