Тарихшунослик фанидан

8-MA‟RUZA: XVIII-XIX ASR O„RTALARI TARIX FALSAFASI 
REJA: 
1. Anglo-frantsuz tarix falsafasi 
2. Nemis tarix falsafasi 
3. J.J. Russoning ijtimoiy – siyosiy qarashlari. 
4. Pozitivizm. 
5. Nemis klassik falsafasining tarixiy falsafiy g‗oyalari. 
6. I.Kant tarixiy – falsafiy qarashlari. 
Tayanch iboralar: Ilmiy tarixning boshlang„ich bosqichi. Romantizm. J. J. Russoning ijtimoiy-
siyosiy qarashlari. I.G.Gerder va uning “Jahon tarixi falsafasi bo„yicha g„oyalari”. Nemis klassik 
falsafasining tarixiy – falsafiy g„oyalari I. Kantning tarixiy – falsafiy qarashlari. I.G.Fixte. 
F.Shiller. F.V.Shelling. G.V.F.Gegelning tarixiy falsafasi. Tarixiy fikrlashning turli xillari. 
Idrokning tarixdagi o„rni. Tarix negizi. Tarixiy taraqqiyot va erkinlik. Insonning tarixdagi o„rni. T. 
Karleyl – tarixda qahramonlarga sig„inish. K.A.Sen – Simonning taraqqiyot nazariyasi. Tarixiy 

---

108 
materializm. Tarixning rivojlanishi tabiiy-tarixiy jarayon sifatida. Iqtisodiy omilning tutgan o„rni. 
Ishlab chiqarish kuchlari va ishlab chiqarish munosabatlari. Pozivitizm. I.Kant va uning asarlari. 
D.G.Nibur. T.Mommzen. L.Ranke. (FSMU) 
Yevropada tarix falsafasi yuqorida aytganimizdek, falsafaning muhim yo‗nalishi sifatida 
XVIІІ asrlarda yuzaga keldi. Bu paytga kelib tarixni falsafiy idrok etish ijtimoiy fanlar doirasida 
ilmiy-nazariy tadqiqotning butunlay yangi bosqichi darajasiga ko‗tarildi. Tarix falsafasi atamasi 
birinchi marta 1765 yili Volter tomonidan ilgari surildi va tarixshunoslik, jamiyatshunoslik, 
demografiya, etnografiya hamda falsafa fanlarining umumiy va uzviy bir qismi sifatida butunlay 
yangi yo‗nalishni ochib berdi. I. G.Gerder tadqiqotlarida tarix falsafasining fan sifatidagi aniq 
yo‗nalishlari belgilab berildi. 
Tarix falsafasi taraqqiyotida Gegel, O. Kont, N. Ya. Danilevskiy, O.Shpengler, A. Toynbi, P. 
A. Sorokin, K. Yaspers, K. Popper va boshqalar beqiyos hissa qo‗shdilar.